Celem aparatów ortodontycznych jest leczenie i korygowanie wad zgryzu. Istnieją aparaty ruchome i stałe. Ortodonci zalecają stosowanie aparatów odpowiednich do wad pacjenta, gdy ten osiągnie odpowiedni wiek. Pierwsze badanie zgryzu Pierwsza wstępna ocena prawidłowości zgryzu jest dokonywana przez pediatrę, gdy dziecko ma około 2 lat oraz pełne uzębienie mleczne, czasem pewne nieprawidłowości zauważa dentysta i wtedy kieruje do specjalisty. Jeśli wcześniej nie zauważono żadnych wad, to pierwsza wizyta u ortodonty powinna się odbyć, gdy dziecko osiągnie wiek 6-7 lat. Podczas wizyty lekarz obejrzy jamę ustną i zęby małego pacjenta oraz oceni, czy występują jakieś wady, które wymagają leczenia. W tym wieku wyrzynają się dopiero pierwsze zęby stałe i rzadko stosuje się leczenie aparatami ortodontycznymi. Jednak istotne jest sprawdzenie, czy proces wzrostu zębów przebiega prawidłowo, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia wad w przyszłości lub jak najszybciej wyleczyć istniejące. Polecamy: Skorzystaj z narzędzia i oblicz siatki centylowe dla dziecka do 5. roku życia Korygowanie, prostowanie, przesuwanie Jeśli podczas wcześniejszych wizyt nie zauważono żadnych odchyleń w szczęce małego pacjenta, to dobrze jest zgłosić się do ortodonty jeszcze raz, gdy wyrosną mu już wszystkie zęby stałe, czyli około 11-13 roku życia. Jeśli okaże się, że zęby są krzywe, to jest to najlepszy czas, aby odpowiednio je ustawić. Do ortodonty trafiają najczęściej dzieci w wieku 8-12 lat, wtedy pojawia się wiele wad i zostają one zauważone przez stomatologa lub pediatrę, którzy kierują małego pacjenta do specjalisty. Plusem leczenia w tak młodym wieku jest to, że może trwać ono krócej niż u dorosłych i dawać lepsze efekty. Aparat ortodontyczny ruchomy Aparaty ruchome są stosowane do leczenia wad zgryzu w okresie rozwoju dziecka. Nosi się je zwykle do 13 roku życia, czyli wtedy gdy wyrosły tylko zęby mleczne lub pojawiają się mleczne i stałe (uzębienie mieszane). Takie aparaty powinny być zakładane codziennie na noc oraz na kilka godzin w ciągu dnia. Aparat ruchomy składa się z płytki akrylowej i oraz elementów drucianych ściśle dopasowanych do kształtu zębów pacjenta, zakładany jest w zależności od wady na zęby górne lub dolne. Jego zaletą jest możliwość wyjmowania i dzięki temu łatwiejsza higiena jamy ustnej. Wadą natomiast jest długi okres leczenia (kilka lat), zwykle dłuższy niż w przypadku aparatu stałego. Również możliwości takiego aparatu są ograniczone – pozwala ona na korygowanie mniejszych wad, np. lekkich wychyleń zębów do przodu lub do tyłu; nie pozwala jednak na obracanie zębów ani na ich przesuwanie na większe odległości. Samodyscyplina a skuteczność leczenia Skuteczność leczenia zależy również od samodyscypliny: trzeba taki aparat nosić codziennie przez wiele godzin i istotne są również regularne wizyty kontrolne, ponieważ ortodonta za każdym razem dopasowuje i koryguje ustawienia aparatu, aby leczenie prowadziło do jak najlepszych rezultatów. W przypadkach niektórych wad, mimo starań, leczenie trzeba uzupełnić aparatem stałym, choć dzięki noszeniu najpierw ruchomego, okres, na który zakładamy aparat stały, może być krótszy. Polecamy: Czy warto nosić aparat ortodontyczny? Aparat ortodontyczny stały Aparaty stałe to aparaty ortodontyczne, które są nakładane wtedy, gdy dziecko ma już tylko zęby stałe. Tego typu aparaty zbudowane są z zameczków i zakładanych na zęby trzonowe pierścieni, które są przymocowane do szkliwa specjalnym klejem (klej zawiera fluor, aby przeciwdziałać próchnicy). Między zamkami a pierścieniami przebiega specjalny drut (łuk), który wywiera na zęby stały nacisk o dokładnie określonej sile. Aparat stały jest dokładnie dostosowany do konkretnego kształtu szczęki i zębów pacjenta. Podczas pierwszej wizyty u ortodonty wykonuje się dokładne pomiary uzębienia i robi się jego dokładny wycisk w masie plastycznej. Pacjent musi wykonać również potrzebne prześwietlenia (przede wszystkim pantomogram) zębów. Na podstawie tych wycisków i pomiarów tworzy się gipsowe modele uzębienia, to wszystko pomaga ortodoncie ustalić konkretny plan leczenia i stworzyć odpowiedni aparat ortodontyczny oraz zdecydować czy aparat na kładąc na jedną, czy też na obie szczęki. Aparat na co dzień Na początku noszenia aparatu mogą również wystąpić otarcia języka lub wnętrza jamy ustnej przez metalowe części aparatu. Na to może pomóc nam wosk, który na pewno poleci nam ortodonta podczas zakładania aparatu – woskiem tym oklejamy element aparatu powodujący podrażnienia. Po założeniu aparatu stałego konieczne są regularne wizyty u ortodonty (średnio raz w miesiącu). Podczas każdej takiej wizyty lekarz zmienia ustawienia elementów aparatu, wymienia niektóre jego części, reguluje go, aby coraz bardziej zbliżyć zęby do idealnego łuku. Po takiej wizycie pacjenci nieraz skarżą się na ból i wrażliwość zębów, szczególnie przy jedzeniu. Wynika to z sił, które działają w aparacie i przesuwają zęby, lepiej wtedy nie jeść twardych pokarmów, a ból zwykle mija po kilku dniach. Aparat nosi się średnio około dwóch lat, wszystko zależy jednak od rodzaju wady i od tego jak szybko zęby ustawiają się we właściwych miejscach. Zaletą aparatu stałego jest to, że pozwala on na obracanie zębów, przesuwanie ich, wprowadzanie do łuku zębów rosnących poza nim. Można regulować siłę nacisku i zwiększać ją precyzyjnie na tych zębach, które trzeba odpowiednio ustawić. Dokładne oczyszczanie Pewną trudnością w czasie noszenia aparatów stałych jest utrzymanie higieny jamy ustnej, ponieważ pochłania ona trochę więcej czasu niż normalnie, co może być szczególnie uciążliwe dla młodzieży. Aparat utrudnia dotarcie do wszystkich powierzchni zębów, trzeba również usunąć wszelkie resztki pożywienia z samego aparatu. W tych czynnościach pomagają specjalistyczne akcesoria: odpowiednia szczoteczka ortodontyczna, różnej grubości wyciorki, specjalna nitka dentystyczna (ma utwardzone końcówki, aby łatwiej umieścić ją miedzy zębami, na które nałożony został aparat) oraz płyn do płukania jamy ustnej. Uwolnienie się od aparatu? Po zakończeniu leczenia aparatem stałym i zdjęciu go widzimy efekt, jakim są piękne i proste zęby. Niestety mają one nieraz tendencję do przesuwania się na swoje poprzednie miejsca. Dlatego, aby utrzymać efekt ładnego łuku w szczęce, trzeba nosić aparat utrwalający efekty leczenia (aparat retencyjny – retainer) i niedopuszczający do przemieszczania zębów. Może być on ruchomy np. do noszenia w nocy albo stały, ale zwykle przyklejony od wewnętrznej strony zębów, więc na zewnątrz niewidoczny. O tym jak długo go nosić i kiedy zdjąć decyduje ortodonta. Zobacz też: Jak walczyć z próchnicą u dzieci?