Drogi Ruggero, cóż za wspaniały film! Druga połowa to arcydzieło realizmu. Jednak wszystko wygląda tak prawdziwie, że obawiam się, iż ściągniesz na siebie gniew całego świata – pisał Sergio Leone w liście do reżysera "Cannibal Holocaust". Ojciec chrzestny spaghetti westernu nie pomylił się ani o jotę. Tuż po premierze filmu Ruggero Deodato wybuchł skandal, który śmiało można nazwać największym w historii kina. Kopie "Cannibal Holocaust" (pol. "Nadzy i rozszarpani") skonfiskowano i spalono, twórców zmuszono do zapłacenia ogromnej grzywny, a reżyser stanął przed sądem oskarżony o zamordowanie członków ekipy. Czy histeryczne reakcje były uzasadnione?Makabra a la italianaDla przeciętnego zjadacza filmowego chleba włoskie kino rozrywkowe to przede wszystkim twórczość Sergia Leone. Jednak w halach legendarnego studia Cinecitta poza nihilistycznymi westernami kręcono całe spektrum filmów gatunkowych. Obok demitologizacji Dzikiego Zachodu, ultrabrutalnych filmów policyjnych czy krwawych kryminałów Włosi upodobali sobie także kino grozy, a zwłaszcza jego ekstremalną odmianę. W ojczyźnie Dantego powstały najsłynniejsze filmy gore i to właśnie tam na początku lat 70. wykrystalizowała się nawet dziś wprawiająca w zdumienie odmiana filmowej eksploatacji - kino z filmu "Man from the Deep River" Umberto LenziegoŹródło: Medusa DistribuzioneW 1972 r. Umberto Lenzi nakręcił w Tajlandii prekursorski "The Man from the Deep River". Scenariusz oparty na pomyśle pisarki Emmanuelle Arsan, autorki słynnego erotycznego cyklu "Emmanuelle", był niczym innym jak plagiatem amerykańskiego westernu "Człowiek zwany Koniem" z 1970 r. W historii brytyjskiego fotografa schwytanego przez plemię zamieszkujące lasy deszczowe, który z biegiem czasu staje się "dzikusem", skupiły się charakterystyczne wyznaczniki ramach schematu fabularnego, zaczerpniętego z klasycznych filmów przygodowych, twórcy wysyłali bohaterów w dzikie ostępy Azji lub Ameryki Południowej. Zderzenie cywilizacji z kulturą miejscowych wykorzystywano do epatowania sadyzmem, absurdalnymi scenami śmierci i brutalną erotyką. W tej warstwie produkcje takich reżyserów jak wspomniani Lenzi i Deodato, a także Sergio Martino czy Joe D'amato nie różniły się od popularnych kilka lat wcześniej dokumentów potocznie nazywanych CinematograficaTermin pochodzi od głośnego "Mondo cane" (pol. "Pieski świat") z 1962 r. w reżyserii Paolo Cavary, Gualtiero Jacopettiego i Franco Prosperiego, będącego połączeniem następujących po sobie szokujących i dziwacznych scen dobranych na zasadzie kontrastu lub podobieństw. W felietonie z 1966 r. Zygmunt Kałużyński pisał, że struktura "Mondo cane" to nic innego jak spiętrzenie starannie dobranych obrzydliwości, które wprowadzają widza w „stan wewnętrznego cierpienia”. "Cannibal Holocaust" nie był pierwszym zetknięciem Deodato z nurtem. W 1977 r. wieloletni asystent klasyka neorealizmu Roberto Rosselliniego nakręcił obfitujący w makabryczne sceny „Last Cannibal World”. Film świetnie poradził sobie w box office, jednak jeśli wierzyć Deodato, to nie pieniądze zdecydowały, że po kilku latach wrócił do Rassimov i Massimo Foschi w filmie "Last Cannibal World"Źródło: East NewsAntropolodzy z piekła rodem- Lata 70. to okropny okres w historii Włoch. Czerwone Brygady dokonywały ciągłych zamachów, ginęli ludzie, a telewizja bez krępacji pokazywała wstrząsające nagrania z miejsc zbrodni. Mój 7-letni syn zawsze błagał, aby w takich momentach zmienić kanał – wspomina Deodato. - Niemożebnie mnie to irytowało, bo moje filmy były non stop cenzurowane albo przyznawano im najwyższą kategorię wiekową. Pomyślałem: "Jak to jest, że ja ciągle obrywam, a telewizji epatowanie uchodzi na sucho? Kim są dziennikarze stojący za takimi materiałami?". Tak narodził się pomysł na połowa "Cannibal Holocaust"' nie różni się w zasadzie niczym od klasyków pokroju "Eaten Alive" (Umberto Lenzi, 1980) czy "Mountain of the Cannibal God" (Sergio Martino, 1978).Gwiazdor porno Robert Kerman jako profesor Harold MonroeŹródło: CinematograficaHarold Monroe, profesor nowojorskiego uniwersytetu (w tej roli amerykański aktor porno Robert Kerman, znany z kultowego "Debbie Does Dallas"), wyrusza do Amazonii, aby odszukać czwórkę studentów, którzy przepadli, kręcąc dokument o plemieniu Indian. Kiedy w końcu dociera na miejsce, okazuje się, że po młodych ludziach została jedynie kupka kości i puszka z filmem. Naukowiec zabiera taśmy i wraca do USA. Tutaj Deodato dokonuje stylistycznej wolty, bowiem od tego momentu widz wraz z pracownikami uczelni ogląda wideo zarejestrowane przez zaginionych. I wraz z nimi doznaje szoku, kiedy okazuje się, że antropolodzy, chcąc ubarwić swój dokument, dopuścili się aktów bestialstwa na zwierzętach i miejscowej ludności, która w odwecie pożarła ich żywcem. Zdjęcia kręcono w Leticii, zapomnianej przez Boga dziurze leżącej na lewym brzegu Amazonki. Prace na planie trały kilka tygodni, a ekipa musiała użerać się z nieustającym skwarem, nieznośną wilgocią, stadami piranii, aligatorami i uciążliwym Ciardi i Carl Gabriel YorkeŹródło: CinematograficaCarl Gabriel Yorke, odtwórca roli jednego z młodych antropologów, wspomina pracę na planie jako przeżycie na wskroś ekstremalne. Poza nim praktycznie nikt z ekipy nie mówił po angielsku, Yorke otrzymywał gażę w miejscowej walucie, a Deodato wydawał się z dnia na dzień popadać w coraz większą Był sadystą. Szczególnie dla tych, którzy nie mogli mu się postawić, jak Kolumbijczycy, ale też członkowie włoskiej ekipy. Każdy mający inne zdanie, zostałby momentalnie odesłany do domu – wspominał do tego, że Amerykanin, widząc niektóre z kręconych scen, pojawiał się na planie mając przy sobie paszport, bilet lotniczy i pieniądze, aby w każdej chwili wziąć nogi za W pewnym momencie byłem przekonany, że biorę udział w filmie snuff i wcześniej czy później sam zostanę zamordowany – wspominał po latach trudno mu się Perry Pirkanen i Luca BarbareschiŹródło: CinematograficaCałe lata przed "Blair Witch Project"Wykorzystując niespotykany wówczas zabieg formalny Ruggero Deodato, stworzył film wyprzedzający swoje czasy o tradycyjną fabułę wplótł bowiem sekwencje quasi dokumentalne - część z udziałem Kermana została nakręcona na taśmie 35 mm, natomiast materiał "sfilmowany" przez studentów zarejestrowano kamerą 16 mm, odpowiednio go przy tym preparując - dodając zakłócenia i nieprofesjonalne ujęcia. W jednym z ostatnich wywiadów Deodato przyznał się, że własnoręcznie rysował i gniótł taśmę filmową. Uzyskano dzięki temu efekt niesamowitego autentyzmu. Dokładnie taki sam, jaki starali się kilkadziesiąt lat później osiągnąć twórcy "Blair Witch Project" i całej reszty filmów spod znaku found do filmu "Cannibal Holocaust"Źródło: CinematograficaKrwawa wizytówkaJednak pogoń za skrajnym realizmem nie skończyła się ani na formalnych eksperymentach, ani naturalistycznej charakteryzacji autorstwa Nicoli Catalani i Massimo Giustiniego. Kiedy 7 stycznia 1980 r. "Cannibal Holocaust" trafił na ekrany, widzowie oglądając kaźń dzikich zwierząt, widzieli autentyczne zabójstwa, których dopuścili się aktorzy. Kiedy wyszło na jaw, że sceny, gdzie antropolodzy szlachtują żółwia, strzelają do świni czy dekapitują małpę, zostały nakręcone wyłącznie na użytek filmu, rozpętało się z filmu "Cannibal Holocaust"Źródło: CinematograficaNie pomogło tłumaczenie, że zabite zwierzęta zjedli tubylcy zatrudnieni na planie. "Cannibal Holocaust" podzielił los "Ostatniego tanga w Paryżu" Bernardo Bertolucciego. 10 dni po premierze w Mediolanie film wycofano z kin, a kopie skonfiskowano i spalono. Europejski odział studia United Artists musiało zapłacić grzywnę w wysokości 800 mln lirów, co wydaje się nawet dziś kwotą niebagatelną, zważywszy, że budżet filmu zamknął się w 180 mln. Na domiar złego Deodato dostał zakaz stawania za kamerą przez następne trzy lata, co jak sam wspomina, było dla niego najdotkliwszą absolutnie nic nie usprawiedliwia twórców, to obecność kontrowersyjnych scen była wymogiem japońskich i niemieckich inwestorów. Należy również mieć na uwadze, że karygodnych praktyk dopuszczał się gros ówczesnych włoskich twórców, a mordowanie zwierząt przed kamerą to niestety jedna z wizytówek filmów o kanibalach. - Gdybym dziś kręcił taki film, nigdy w życiu nie zdecydowałbym się na włączenie tej sceny do filmu. Musimy jednak pamiętać, że to było 35 lat temu, były inne czasy, inna moralność, nikt zbytnio nie przejmował się takimi sprawami – tłumaczył kilka lat temu Sergio Martino, zapytany o sekwencję z pytonem i małpą w jego filmie "Prisoner of the Cannibal God", w którym zagrała pierwsza dziewczyna Jamesa Bonda Ursula do filmu "Prisoner of the Cannibal God"Źródło: Materiały prasoweKiedy wyszło na jaw, że na planie zgładzono zwierzęta, we francuskich mediach pojawiła się sugestia, że odtwórcy głównych ról także zostali zamordowani. Atmosferę skandalu podgrzewali sami dziennikarze, którzy w żaden sposób nie mogli dotrzeć do odtwórców głównych ról. Powód był prozaiczny – młodzi artyści podpisując kontrakt, zobowiązali się do "zniknięcia" po zakończeniu aby ukrócić wszelkie spekulacje i nie zostać skazany za wielokrotne morderstwo, pojawił się w sądzie z czwórką swoich aktorów, udowadniając, że są cali i zdrowi. Dodatkowo musiał wyjaśnić, w jaki sposób w słynnej scenie, w której pojawia się z kanibalka nabita na pal, udało się uzyskać tak realistyczny Perry Pirkanen jako jeden z antropologów z piekła rodemŹródło: CinematograficaMroczny obiekt pożądaniaOczywiście ociekający przemocą "Cannibal Holocaust" nie uszedł uwadze cenzury. W Wielkiej Brytanii trafił na listę filmów zakazanych, tzw. video nasties, i mimo upływu lat wciąż jest dystrybuowany w pociętej wersji. Z kolei w Australii włoską produkcję dopuszczono do rozpowszechniania dopiero w 2005 rozgłos sprawił, że „Cannibal Holocaust” stał się mrocznym obiektem pożądania wielbicieli mocnych wrażeń, dla których slogan „Zabroniony w 53 krajach!” nadal działa jak magnes. Film Deodato doczekał się szeregu wydań VHS, DVD i Blu-ray. Jedno z nich ukazało się w USA nakładem oficyny Grindhouse Releasing, założonej przez zmarłego w 2012 r. Sage'a Stallone'a, syna filmowego nieoficjalnych szacunków dzieło Deodato na całym świecie zarobiło przeszło 200 mln dol., a w Japonii ciągle znajduje się w czołówce najbardziej dochodowych tytułów wszech czasów. Mimo niemal 40 lat, jakie upłynęły od premiery, "Cannibal Holocaust” pozostaje jednym z najbardziej wstrząsających filmów grozy w dziejach do filmu "Cannibal Ferox"Źródło: Materiały prasoweKto naprawdę jest kanibalem?W wywiadzie z 2005 r. Deodato ubolewał, że skandal, jaki rozpętał się wokół „Cannibal Holocaust”, przyćmił faktyczny przekaz Gianfranca Clericiego w założeniu miał piętnować hipokryzję mediów i barbarzyńskie zapędy cywilizacji białego człowieka, którą uosabiali młodzi antropolodzy. Pytania, co właściwie oznacza "cywilizowany" i kto tak naprawdę jest kanibalem – my czy oni? – pozostały bez odpowiedzi. Media były bardziej zainteresowane roztrząsaniem "orgii przemocy" niż newage’owym przesłaniem "Cannibal Holocaust" pociągnął za sobą wysyp podobnych produkcji. Zaledwie rok później premierę miał "Cannibal Ferox" Umberto Lenziego, który pod względem bestialstwa ani na krok nie ustępował filmowi Ruggero Deodato i Enzo G. Castellari, Rzym 2014 Getty ImagesRuggero powrócił do kanibalistycznej tematyki w 1985 r., kręcąc "Cut and Run", będący jednak w dużej mierze podróbką amerykańskiego kina akcji, niż filmem gore. Nurt liczący przeszło 20 filmów umarł śmiercią naturalną pod koniec lat 80. Ostatnim okazał się "Natura contro" Antonio Climatiego, znany także pod tytułem "Cannibal Holocaust II".Konsulatacja merytoryczna: Rafał Boguta

75 lat temu rozpoczęła się inwazja aliantów w Normandii – jedna z najważniejszych operacji II wojny światowej Pierwszym fabularnym filmem, który obszernie przedstawiał historię lądowania, był "Najdłuższy Dzień" Filmowe wizje D-Day i prowadzących do niego wypadków w sporej mierze rozgrywały się nie na polu walki, lecz w sztabach i gabinetach Otwierająca "Szeregowca Ryana" sekwencja krwawego lądowania na normandzkiej plaży do dziś pozostaje niedoścignionym osiągnięciem kina wojennego Dopełnieniem filmu Spielberga pozostaje "Kompania Braci" – wówczas najdroższy, a ciągle chyba najdoskonalszy serial wojenny Spojrzenie 1, epickie: "Najdłuższy Dzień" Rozmach tej produkcji z 1962 roku, nagrodzonej dwoma Oscarami i Złotym Globem, do dziś imponuje. Kosztowała 10 mln dol. – aż do czasów "Listy Schindlera" nie wydano tyle na czarno-biały film. Pracowało nad nią pięciu scenarzystów i czterech różnych reżyserów, aby lepiej oddać punkt widzenia głównych walczących nacji (warto zauważyć, że Anglicy i Amerykanie mówią tu po angielsku, Niemcy po niemiecku itd.). Producenci zatrudnili ponad 2 tys. żołnierzy jako statystów, a sceny desantu kręcono na Korsyce przy wsparciu amerykańskiej 6. Floty. Dla scenariusza punktem wyjścia była świetna książka Corneliusa Ryana, oparta na dziesiątkach rozmów ze świadkami i uczestnikami wydarzeń. Film, podobnie jak pierwowzór, "oprowadza" widza zarówno po sztabach i gabinetach, jak i po najbardziej znanych bitewnych epizodach Dnia D – jest tu więc tu i krwawy impas na plaży Omaha, i wspinaczka na klif Pointe du Hoc. "Najdłuższy dzień" - kadr z filmu Wątków i postaci w "Najdłuższym Dniu" jest tyle, że wystarczyłoby na serial – film niby ma obsadę gwiazdorską, ale niektóre z wielkich nazwisk ówczesnych i przyszłych ( Henry Fonda, John Wayne, Robert Mitchum, Richard Burton, Sean Connery, Bourvil) pojawiają się na ekranie praktycznie jako cameo. Epickiego wymiaru przedsięwzięcia dopełniają powracający "motyw losu" z 5. Symfonii Beethovena i niektóre napompowane do granic dialogi, brzmiące jak przypis historyka-eseisty. "Najdłuższy Dzień" (1962) w XXI wieku ma urok cokolwiek archaiczny. Są tu sceny, które bronią się nawet i po półwieczu: szkoccy komandosi schodzący na brzeg przy akompaniamencie kobzy; natarcie Francuzów przez Ouistreham; rzeź spadochroniarzy lądujących przy dźwiękach dzwonów w środku miasteczka. Są też jednak i akcenty groteskowe w propagandowej wymowie: alianci współpracują bez zgrzytów, wysocy oficerowie to bez wyjątku "swoje chłopy", a francuski wieśniak wiwatuje, gdy flota inwazyjna zasypuje wybrzeże i jego dom gradem pocisków. O spustoszeniach i cywilnych stratach, jakie spowodowali alianci podczas lądowania w Normandii, nie ma tu wzmianki. Spojrzenie 2, oniryczne: "Overlord" Właściwie trudno nazwać ten film jednoznacznie wojennym. Pola walki niemal tu nie widać – wojna zdaje się przez większość czasu machiną pracującą rytmicznie, lecz w oddali. Główny bohater, młody Brytyjczyk powołany do armii, widzi i słyszy tę machinę coraz wyraźniej, głównie w chwilach rozpiętych gdzieś pomiędzy snem a transem. "Tylu już zginęło. Po prostu będę jeszcze jednym. To się czuje, tak samo jak czujesz, że zbliża się przeziębienie" – pisze w liście do bliskich bohater-everyman. Cała jego podróż ku nieuchronnemu – od angielskiej prowincji, poprzez obóz szkoleniowy, aż po brzegi Normandii – nabiera charakteru zamglonej, onirycznej wydzieranki. Klimat jest tu chłodny, rozmowy – oszczędne. "Wiesz, co to wszystko znaczy? Kiedy zacznie się inwazja, to my będziemy pierwszymi na brzegu" – narzeka jeden z żołnierzy. Bohater odpowiada ze zrezygnowanym uśmiechem: "Ktoś musi być pierwszy". Podobny film można by oczywiście nakręcić z każdym frontem każdej wojny w tle. Tu jednak umiejętna kombinacja fabularnego z archiwalnym pozwala nie tylko zilustrować przeczucia bohatera, ale i pokazać rzeczywistą skalę tytułowej operacji. Warto też zachować w pamięci prościutką a przejmującą piosenkę "We Don’t Know Where We’re Going". Wśród szeregu nagród, jakie odebrał reżyser Stuart Cooper, znalazł się Srebrny Niedźwiedź – przyznany właśnie za "Overlord". Spojrzenie 3, czyli część całości: "War and Remembrance" i "Wielka Czerwona Jedynka" Inwazja na Europę pojawia się w jednym z odcinków klasycznego, nagradzanego miniserialu telewizji ABC "Wojna i Pamięć" ("War and Remembrance", 1988) – kontynuacji "Wichrów Wojny", opartych na bestsellerowej powieści Hermana Wouka. Oba seriale to właściwie saga amerykańskiej rodziny Henrych rozgrywająca się na tle wydarzeń wojennych. W epizodzie, o którym mowa, postęp inwazji obserwujemy głównie dzięki fragmentom archiwalnym i słyszymy o nim od narratora. To, co istotne dla akcji, dzieje się we wnętrzach. Możemy obejrzeć rekonstrukcję przełomowych narad u głównodowodzącego siłami alianckimi generała Dwighta Eisenhowera, który wraz ze swoim sztabem nerwowo wypatruje korzystnego "okna pogodowego" dla rozpoczęcia operacji. Poziom napięcia w tych scenach wydaje się zaskakująco średni – być może także dlatego, że Eisenhowera, który miał w tamtym czasie 53-lata, gra tu ponad 20 lat starszy Marshall. W niespiesznej konwencji znakomicie odnajdują się za to sceny z rozmemłanymi niemieckimi dowódcami, którzy potrafią wyłącznie przytakiwać Hitlerowi. Ten zaś jest przekonany, że lądowanie na plażach Normandii jest tylko dywersją, a nie prawdziwą inwazją. Foto: Materiały prasowe "Wielka czerwona jedynka" - kadr z filmu Także w "Wielkiej Czerwonej Jedynce" (1980) możemy się przyjrzeć lądowaniu w Normandii jako wycinkowi większej historii. Obraz Samuela Fullera jest bowiem filmową podróżą przez cały szlak bojowy legendarnej amerykańskiej 1. Dywizji Piechoty – od Algierii i Tunezji, poprzez lądowanie na Sycylii aż po desant we Francji. Nie oglądamy tu samego zejścia na brzeg na plaży Omaha, niedaleko Coleville-sur-Mer. Widzimy żołnierzy tytułowej "Wielkiej Czerwonej Jedynki" najpierw na okręcie desantowym, a potem: przygwożdżonych niemieckim ogniem, kiedy próbują sobie utorować drogę ucieczki z plaży przy pomocy rur Bangalore. Ten fragment filmu to raczej inwazja w skali mikro – z rozmiarów rzeczywistej rzezi w tamtym miejscu i czasie widać w filmie niewiele. Zaczynamy się lepiej rozeznawać dopiero wtedy, kiedy jakiś oficer krzyczy: "Na tej plaży są dwa rodzaje ludzi: martwi i ci, którzy umrą. Wynośmy się stąd, do cholery!" (cytat prawdziwy). Dopiero wtedy widać, jak spomiędzy dziesiątek martwych i ciężko rannych zrywają się do biegu ku wydmom żywi. Niewielu. Spojrzenie 4, sztabowo-gabinetowe: "Churchill" i "Ike" Dwa filmy w tym zestawieniu łączy to, że rozgrywają się głównie w gabinetach i pokojach narad polityków i wojskowych – raczej więc widzimy tu układanie fundamentów pod operację "Overlord" niż jej początek. Słabszy w tym duecie wydaje się "Churchill" (reż. Jonathan Teplitzky, 2017), w którym tytułową rolę gra Brian Cox. Początek to sen Churchilla: plaża, fale zabarwione krwią, setki ciał żołnierzy w piachu i błocie… Film rozgrywa rzeczywiste skądinąd zastrzeżenia brytyjskiego premiera wobec inwazji przez kanał La Manche i obawę przed klęską operacji. Jego lęki podsycały doświadczenia z wcześniejszych lat wojny (ewakuacja z Dunkierki, fatalne lądowanie pod Dieppe), ale i z wojny poprzedniej (tragedia Gallipoli, będąca także osobistą klęską Churchilla). To mógł być lepszy film. Problem polega tu na przesadzie w jednych kwestiach i nierozegraniu innych. Dyskusje z Eisenhowerem i własnymi generałami Churchill obraca w kłótnie, w których wypada jak histeryk. Z kolei np. marszałek Montgomery sprawia tu wrażenie niemal potulnego podwładnego Eisenhowera – a to do faktów ma się raczej luźno. Foto: Materiały prasowe "Churchill" - kadr z filmu Dużo bardziej zrównoważony wydaje się telewizyjny "Ike: Odliczanie do inwazji" (2004, reż, Robert Harmon). Akcja skupia się na tygodniach poprzedzających operację, a w jej centrum znajdują się dylematy gen. Eisenhowera, którego zagrał Tom Selleck. Jego Eisenhower jest ujmujący, nieliczne fałsze odzywają się wtedy, kiedy wygłasza kwestie wpadające w nadmierną pomnikowość. Roli Sellecka towarzyszyły pewne wyrzeczenia: niepalący aktor musiał zagrać człowieka, którego normą w tamtym czasie były cztery paczki papierosów dziennie (dopiero w 1949 roku Eisenhower ograniczył się do jednej). Zgrabnie skondensowano tu napięcia między Ikiem a Pattonem, Montgomerym czy de Gaullem. Film nieźle też pokazuje, do jakiego stopnia Eisenhower "nie chce, ale musi" zachowywać się nie tylko jak strateg, ale i jak polityk. Scen batalistycznych brak – mamy za to człowieka, który czuje ciężar podejmowanych decyzji. Spojrzenie 5, przełomowe: "Szeregowiec Ryan" Ośmiu amerykańskich żołnierzy niedługo po lądowaniu rusza za linie wroga. Mają odnaleźć jednego, który stracił na wojnie wszystkich braci. To historia fikcyjna, ale luźno nawiązuje do prawdziwej: spośród czterech braci Nilandów, którzy poszli na tamtą wojnę, jeden długo był uważany za zmarłego (zaginął bez wieści w Birmie), dwóch zginęło na samym początku inwazji w Normandii – ich matka dostała ponoć trzy zawiadomienia tego samego dnia. Ocalałego z braci armia postanowiła zabrać z frontu, zgodnie z tzw. regułą ostatniego żyjącego potomka. Armia przyjęła tę regułę półtora roku wcześniej, po tym jak pięciu braci Sullivan poszło na dno z krążownikiem, na którym służyli na Pacyfiku. Foto: Materiały prasowe "Szeregowiec Ryan" - kadr z filmu Steven Spielberg słuchał swoich pierwszych opowieści o wojnie od ojca, który latał na bombowcach w Birmie. Kiedy Spielberg patrzył potem na heroiczne filmy wojenne z Johnem Waynem, miał wrażenie, że coś tu mocno nie gra. Wiele lat później, podczas pracy nad "Szeregowcem Ryanem", obrał sobie za cel jak najwierniejsze, pierwszoosobowe oddanie pola walki – takiego, jakim go doświadcza przerażony i zdezorientowany żołnierz. O zastosowanych technikach pisze sporo Lester D. Friedman w książce "Citizen Spielberg". Kręcenie z ręki kamerą tuż przy ziemi. Intensywne użycie image shakera – aby "przybliżyć" widza do wybuchów. Użycie sprzętu i technik obróbki z epoki. Specyficzna "mglista ostrość" kadrów. Odgłosy strzałów rejestrowane przy pomocy prawdziwej broni i ostrej amunicji. Film zdobył pięć Oscarów i kilkadziesiąt innych nagród i nominacji, ale zostawmy je na boku. Wystarczy pierwsze pół godziny – czyli sekwencja krwawej rzeźni amerykańskiej piechoty na plaży Omaha – by zrozumieć, że mówimy o kamieniu milowym, cezurze, nowym punkcie odniesienia dla kina tego gatunku. Po "Szeregowcu Ryanie" niemal każdy wcześniejszy film wojenny wydaje się jeśli nie przestarzały, to przynajmniej "nie-aż-tak-wojenny". Sfilmowanie "plaży Omaha" pochłonęło 11 mln dol., czyli siódmą część budżetu filmu. Zużyto 40 beczek sztucznej krwi. Jako kilkudziesięciu spośród tysiąca statystów zatrudniono inwalidów bez rąk i nóg – łatwiej było dzięki temu filmować piechurów, którzy tracą kończyny od odłamków. Chaos, paraliżujący strach, bezradność, wszechobecność śmierci – nikt tego wszystkiego wcześniej w tak naturalistyczny sposób w kinie nie pokazał. "Szeregowiec Ryan" jest pod tymi względami wybitny. Gorzej ze scenariuszem i wymową tego filmu. Spielberg nie umie sobie tu odmówić tanich chwytów i klisz ze swojego bardziej rozrywkowego repertuaru. Jeden z najbardziej znanych historyków II wojny światowej Antony Beevor, powiedział mi w wywiadzie, że zalicza "Ryana" jako całość do niedobrych filmów wojennych, a finał wywołuje u niego zgrzytanie zębów: "Równie dobrze można sobie obejrzeć «Parszywą dwunastkę»". Wreszcie autentyczny dylemat – czy warto poświęcać ośmiu, by uratować jednego? – który towarzyszy misji bohaterów, zostaje przydeptany buciorem nachalnego finału. Oglądając powstałe stosunkowo niedługo później "Sztandar chwały" i "Listy z Iwo Jimy" zastanawiam się, czy np. tamten Clint Eastwood nie obszedłby się z opowieścią o Ryanie uczciwiej, bardziej krytycznie. Wtedy z kolei przypominam sobie, że dyptyk Eastwooda mógłby w ogóle nie powstać, gdyby nie przetarcie ścieżek przez "Szeregowca Ryana" i Spielberga. Spojrzenie 6, czyli serial jeszcze doskonalszy: "Kompania Braci" Gdy Steven Spielberg i Tom Hanks wchodzili w role producentów wykonawczych tego miniserialu, można było się zastanawiać, czy ktoś tu nie próbuje odcinać kuponów od "Szeregowca Ryana". Nic bardziej mylnego. "Kompania Braci" (2001) jest w sporej mierze komplementarna wobec tego filmu – i nie idzie tylko o pracę kamery czy ziemisty color grading. Jeśli mówimy o odwzorowaniu realiów wojennych, autentyczności, dbałości o detal, wydaje się nawet doskonalsza. Nie tylko dlatego, że była w swoim czasie najdroższym serialem w dziejach telewizji. I nie tylko dlatego, że została oparta na prawdziwej historii (książka historyka Stephena E. Ambrose, pamiętniki żołnierzy), a aktorzy mogli się konsultować z autentycznymi postaciami, które przyszło im grać. W preludiach do każdego odcinka pojawiają się zresztą sami weterani. W sumie "Kompania Braci" przejęła atuty "Szeregowca Ryana", pozbywając się większości jego wad. Serial pozwolił znakomicie pokazać to, co bywało trudne uchwytne w formule pełnometrażowej: rozwój szczególnych więzi między żołnierzami w małym oddziale; kontrast między długimi chwilami żołnierskiej nudy a krótką intensywnością boju; odwleczone bitewne traumy, ale i objawy dwuznacznej, uzależniającej fascynacji walką. Jest tu może za dużo wizerunkowego łagodzenia niewygodnych kantów, za to szczęśliwie mało patosu. Efekt świeżości pogłębia to, że widzimy aktorów w większości znanych mało lub nieznanych w ogóle. Dopiero z perspektywy dekady-dwóch widać, jakie kariery stały przed Damienem Lewisem, Jamesem McAvoyem, Tomem Hardym, Michaelem Fassbenderem czy Andrew Scottem, którzy tu jako przewijają się przez ekran czasem w parominutowych epizodach. Widz zaczyna kojarzyć twarze żołnierzy z nazwiskami dopiero po paru odcinkach – o ile zdąży. Bo tu w każdej chwili, od przypadkowej kuli może zginąć ktoś, kto wyszedł cało z najcięższej bitwy. Ktoś inny ocaleje, bo szrapnel, który trafił prosto w jego okop, okazał się niewybuchem. Tę okrutną przypadkowość wojny serial ilustruje kapitalnie. Foto: Materiały prasowe "Kompania braci" - kadr Tytułowa "kompania braci" była jednym z pododdziałów elitarnej amerykańskiej 101. Dywizji Powietrznodesantowej. Nocny zrzut spadochronowy 6 czerwca 1944 roku – który poprzedził poranny desant głównych sił z morza – był dla niej chrztem bojowym. Początkowe epizody serialu pokazują przygotowania, sam zrzut oraz starcia w pierwszych godzinach i dniach w Normandii, podręcznikowy szturm na baterię niemieckich dział oraz walki o miasteczko Carentan. W jednym z tych odcinków ludzie od efektów specjalnych zużyli ponoć więcej pirotechniki niż przypadło na całego "Szeregowca Ryana". Ujęcia startującej armady samolotów ze skoczkami, w połączeniu ze świetną muzyką Michaela Kamena, wywołują ciarki na plecach. Ale nie mniejsze wrażenie robią w "Kompanii Braci" rzeczy małe, choćby zbliżenia na twarze spadochroniarzy, którzy lęk nadrabiają miną. Albo rozmowy – bo postaci mówią tu na ogół do siebie normalnym językiem, a nie gotowcami. Dwóch ludzi po chaotycznym zrzucie próbuje odnaleźć swoje pododdziały i jednocześnie nie zaplątać się pod lufy Niemców. Szeregowiec: "Ciekawe, czy wszyscy inni też się zgubili". Porucznik: "Nie zgubiliśmy się. To przecież Normandia". Wybitny serial, od pierwszego do ostatniego odcinka.

Premiera „Pięciu braci” zbiegła się w czasie z największą od lat 60. falą antyrasistowskich protestów w Stanach. Spike Lee opowiada o wojnie w Wietnamie – nie oznacza to jednak, że jego analiza stosunków rasowych jest październik 1965 roku. Pięciu amerykańskich żołnierzy przedziera się przez dżunglę w Phú Cường w Wietnamie Południowym. Wśród nich jest czarnoskóry osiemnastolatek. Pluton, do którego należy, został ostrzelany przez członków Wietkongu. Amerykanie chcą odeprzeć atak. Zostają jednak zaskoczeni – pod nogami żołnierzy ląduje granat. Osiemnastolatek rzuca się na niego, chwyta go w dłoń i przykrywa swoim ciałem, aby pochłonąć całą moc eksplozji. Ginie na miejscu. Pozostali żołnierze są uratowani. Ta historia wydarzyła się naprawdę. Nastolatkiem, który ocalił życie swoich kompanów, był Milton L. Olive. Pierwszy czarnoskóry uhonorowany Medalem Honoru – najwyższym odznaczeniem wojskowym w amerykańskiej armii. Hollywood nie zainteresowało się jednak historią heroicznego czynu Olive’a. Nie zrobiło filmu o nim ani o żadnym innym czarnoskórym bohaterze wojny w Wietnamie – mimo że stanowili oni aż 32 procent amerykańskiej armii. Hollywood nie zainteresowało się historią heroicznego czynu Olive’a. Nie zrobiło filmu o nim ani o żadnym innym czarnoskórym bohaterze wojny w Wietnamie – mimo że stanowili oni aż 32 procent amerykańskiej armii. Zamiast tego mieliśmy gros białych bohaterów (lub antybohaterów) – między innymi Forresta Gumpa, Rambo, Rona Kovica z „Urodzonego 4 lipca”, Kurtza i Willarda z „Czasu apokalipsy”, sierżantów Barnesa i Eliasa z „Plutonu” czy szeregowego Pyle’a i sierżanta Hartmana z „Full Metal Jacket”. Dopiero Spike Lee, reżyser konsekwentnie wypełniający misję oddawania głosu czarnym w kinie, poddaje rewizji wojnę w Wietnamie i przedstawia ją z perspektywy Afroamerykanów. Wyprawa po kompana i… po złoto Czterech czarnoskórych weteranów wojny w Wietnamie wraca po latach do Sajgonu (obecnie Hồ Chí Minh). Chcą odnaleźć szczątki – poległego na wojnie kompana – „walecznego” Normana (Chadwick Boseman), aby przewieźć je do Stanów i pochować je z należytymi honorami. To jednak nie jedyny cel wyprawy weteranów. Podczas wojny Amerykanie płacili Wietnamczykom z Południa złotem za pomoc w walce przeciwko Wietkongowi. Piątka czarnoskórych miała je im przekazać – zdecydowali jednak zachować skarb dla siebie. Spike Lee opowiada więc o wojnie w Wietnamie z dzisiejszej perspektywy – historia poszczególnych bohaterów mówi o traumie weteranów. W szerszym kontekście „Pięciu braci” problematyzuje z kolei relacje rasowe w Stanach. Dawid Dróżdż „Przejmiemy to złoto. Przejmiemy je za czarnych żołnierzy, którzy nie wrócili do domu. Za braci i siostry wyrwane Afryce i rzucone do Jamestown w Wirginii w 1619 roku. Damy to złoto naszym braciom” – mówi w retrospekcji z wojny Norman, który wpadł na pomysł przechwycenia złota. Żołnierze zakopali łup. Po wojnie nie udało im się jednak go odnaleźć – zgubili punkty orientacyjne, złoto na ponad pół wieku pozostało pod ziemią. Teraz podstarzali już weterani mają dokończyć misję – dzięki zdjęciom satelitarnym ustalili, gdzie powinno znajdować się złoto. Idą więc na poszukiwania w głąb dżungli. Bohaterowie początkowo sprawiają wrażenie, jakby wyparli przeszłość – być może dlatego, że Hồ Chí Minh w ogóle nie przypomina Sajgonu, w którym walczyli przed laty. Ulice mienią się neonami, które oświetlają ekskluzywne hotele, drogerie z ubraniami czy McDonalda. Bohaterowie korzystają z uroków „nowego miasta” – popijają drinki, wywijają na parkiecie w lokalnej dyskotece, wspominają z rozrzewnieniem stare czasy. Film zaczyna się niemalże jak party movie, które zakończy się srogim kacem. Dopiero przy spotkaniu bohaterów z lokalną społecznością ulatuje chilloutowy nastrój. Wówczas odzywa się bowiem obustronny resentyment. Przypadkowo napotkany Wietnamczyk oskarża jednego z bohaterów o morderstwo jego rodziców. Ten z kolei nie kryje nienawiści do „żółtków” – wojna naznaczyła go bowiem na całe życie. „Widzę duchy. Waleczny Norm nawiedza mnie prawie co noc” – przyznaje, gdy dostał wcześniej ataku paniki po dyskusji z Wietnamczykiem. Wojna białych, w której ginęli czarni Spike Lee opowiada więc o wojnie w Wietnamie z dzisiejszej perspektywy – historia poszczególnych bohaterów mówi o traumie weteranów. W szerszym kontekście „Pięciu braci” problematyzuje z kolei relacje rasowe w Stanach. Amerykanie już w latach 50. wysyłali do Wietnamu Południowego żołnierzy, którzy wspierali Republikę Wietnamu w walce z komunistyczną Demokratyczną Republiką Wietnamu (Wietnamem Północnym wspieranym przez Związek Radziecki i Chiny). Prawdziwy napływ amerykańskich wojsk nastąpił w latach 60. materiały prasowe Netflix W Stanach buzowało wówczas od napięć rasowych – dopiero w 1964 roku prezydent Lyndon B. Johnson podpisał ustawę znoszącą segregację rasową. Niewiele to jednak zmieniło – czarnoskórzy nadal musieli walczyć o swoje prawa; lata dyskryminacji spowodowały, że byli w gorszej sytuacji ekonomicznej. Przekładało się to na możliwości rozwoju – czarni zamiast zdobywać wykształcenie i piąć się po szczeblach kariery zawodowej, pozostawali „zamknięci” w biednych dzielnicach zwanych czarnymi gettami, gdzie szerzyła się przestępczość. Dochodziły do tego silnie zakorzenione w społeczeństwie uprzedzenia rasowe. Rząd chętnie wysyłał czarnych na front. Ponad 30 procent żołnierzy było czarnych – mimo że stanowili oni tylko 11 procent całego amerykańskiego społeczeństwa. Rasizm był w Wietnamie na porządku dziennym. Czarni często byli wysyłani na stracenie – na pierwszą linię frontu do bezpośredniej walki z wrogiem. Z powodu braku wykształcenia nie mieli szans na szybki awans w strukturach armii i bezpieczniejszą pracę administracyjną. Nie bez przyczyny wojna wietnamska jest więc nazywana „wojną białych, w której ginęli czarni”. Welcome to the Jungle Hollywoodzkie kino o wojnie w Wietnamie często romantyzowało ten okres w kontekście stosunków rasowych. Wystarczy przypomnieć scenę z „Forresta Gumpa”, w której tytułowy bohater niesie na rękach umierającego Bubbę, czarnoskórego przyjaciela. Rzeczywiście, z niektórych relacji czarnych weteranów wynika, że wojna w Wietnamie była dla nich wyzwoleniem z rasowych opresji. W sytuacji zagrożenia, będąc na froncie, kolor skóry przestawał mieć znaczenie. Żeby przetrwać, wszyscy musieli współpracować – biali i czarni stali się sobie równi. Wspomina o tym także jeden z bohaterów „Pięciu braci”, który mówi: „Kiedyś czarni coś znaczyli. Walczyliśmy razem. Tu, w tej przeklętej dżungli, zostaliśmy braćmi”. Bohater „Pięciu braci” – jakkolwiek absurdalnie to brzmi – wspomina wojnę w Wietnamie z sentymentem, bo wtedy czuł się dla kraju ważny. Stany nie wynagrodziły mu jednak tej lojalności. „Wysyłacie 20 milionów czarnych na wasze wojny, każecie im zbierać waszą bawełnę, nie dając im w zamian nic. Prędzej czy później ich lojalność się skończy” – mówi Malcolm X, działacz na rzecz praw Afroamerykanów, w archiwalnej wypowiedzi z 1962 roku, którą Spike Lee przywołuje na początku filmu. Weterani wojny w Wietnamie rzeczywiście są pozostawieni na pastwę losu. Rząd nie zapewnił im jakiegokolwiek bezpieczeństwa; oddanie narodowi nie przyniosło im żadnych korzyści. Jeden z bohaterów cierpi na ataki paniki, drugi kuleje – ma uszkodzoną jedną nogę; jeszcze inny jest zadłużony po uszy, nie ma pieniędzy na opłacenie hotelu. Ponadto rząd amerykański nigdy nie przyczynił się do całkowitego zwalczenia dyskryminacji rasowej. Zinstytucjonalizowany rasizm jest nadal obecny, czego najświeższym przykładem jest morderstwo George’a Floyda. Nadużywanie władzy przez białych policjantów wobec czarnych, ale także surowsze traktowanie czarnych przez system karny, to stale powtarzające się procedery w Stanach. Integracja rasowa na wojnie w Wietnamie była więc jedynie pozorna. W rzeczywistości potomkowie niewolników nigdy nie uwolnili się z roli przedstawicieli rasy podległej białym Amerykanom. Wiedzą o tym bohaterowie Spike’a Lee, którzy decydują się zawłaszczyć złoto – ma ono być dla nich rekompensatą za krzywdy wyrządzone przez kraj. „Giniemy za ten kraj od samego początku, w nadziei, że kiedyś zajmiemy należne nam miejsce. A oni tylko kopią nas w tyłek. Walić to! Ameryka jest naszą dłużniczką. To my stworzyliśmy tę dziwkę!” – mówi w jednej ze scen Norman. Ameryka wczoraj i dziś „Pięciu braci” nie jest jednak do końca udanym filmem. Fabuła jest rozwleczona – wiele scen nic nie wnosi do historii. Ponadto Lee zamiast skupić się na głównym wątku i rozbudowaniu psychologicznych portretów czterech bohaterów, wprowadza do filmu kolejne postacie – między innymi syna jednego z weteranów, który rości sobie prawo do części złota; byłą kochankę drugiego z weteranów czy Francuzkę, rozbrajającą miny w dżungli. Wielu bohaterów pozostaje dla nas anonimowa. W sytuacji zagrożenia, będąc na froncie, kolor skóry przestawał mieć znaczenie. Żeby przetrwać, wszyscy musieli współpracować – biali i czarni stali się sobie równi. Wspomina o tym także jeden z bohaterów „Pięciu braci”, który mówi: „Kiedyś czarni coś znaczyli. Walczyliśmy razem. Tu, w tej przeklętej dżungli, zostaliśmy braćmi”. Dawid Dróżdż Film jest jednak ważnym dopełnieniem narracji o wojnie w Wietnamie z perspektywy, która dotychczas była przez mainstreamowe kino pomijana. Spike Lee w swoim stylu bywa kąśliwy i zabawny. Nie jest przy tym sentymentalny – nie opowiada o powrocie weteranów do miejsca traumy z nostalgią czy przesadną refleksyjnością. Zamiast tego mamy krytyczne spojrzenie na Amerykę (zarówno dzisiejszą, jak i tę z czasów wojny). Po uszach dostają Lyndon B. Johnson i Richard Nixon, którzy dopuścili do interwencji militarnej Stanów w Wietnamie i lekceważyli społeczny opór. Reżyser krytykuje także administrację „prezydenta z ostrogą piętową” [1], który prowadzi antyimigrancką, ksenofobiczną politykę. Trump pojawia się w dialogach bohaterów nie przez przypadek. Aluzje do współczesności pokazują pewną ciągłość myśli realizowaną przez kolejne pokolenia rządzących. W kontekście relacji rasowych oznacza to, że Stany nie potrafią kulturowo uwolnić się od okresu niewolnictwa i segregacji rasowej, które determinują dzisiejszą kondycję Ameryki – kraju od wielu dekad stojącego w rozkroku pomiędzy republikańskim dążeniem do homogeniczności a marzeniem o równości, o którą walczą liberałowie, środowiska lewicowe i Afroamerykanie. Przypis: [1] Donald Trump w latach 60. cierpiał ponoć na ostrogę piętową. Dzięki tej dolegliwości został uznany za niezdolnego do wykonania służby wojskowej i uniknął wyjazdu do Wietnamu. Trump przejawiał wówczas lewicowe poglądy i był przeciwnikiem interwencji Stanów w Wietnamie. Trailer: Skoro tu jesteś... ...mamy do Ciebie małą prośbę. Żyjemy w dobie poważnych zagrożeń dla pluralizmu polskich mediów. W Kulturze Liberalnej jesteśmy przekonani, że każdy zasługuje na bezpłatny dostęp do najwyższej jakości dziennikarstwa Każdy i każda z nas ma prawo do dobrych mediów. Warto na nie wydać nawet drobną kwotę. Nawet jeśli przeznaczysz na naszą działalność 10 złotych miesięcznie, to jeśli podobnie zrobią inni, wspólnie zapewnimy działanie portalowi, który broni wolności, praworządności i różnorodności. Prosimy Cię, abyś tworzył lub tworzyła Kulturę Liberalną z nami. Dołącz do grona naszych Darczyńców! tutaj możesz dołączyć do grona naszych comiesięcznych Darczyńców tutaj możesz wesprzeć nas na Dawid Dróżdż kulturoznawca, redaktor działu „Patrząc” „Kultury Liberalnej”, krytyk filmowy, dziennikarz publikujący na łamach „Gazety Wyborczej”, „Wirtualnej Polski” i „Czasu Kultury”.

Kinowa pasja nie zna granic i sprawia, że z ciekawością spoglądamy na najdalsze zakątki globu w poszukiwaniu filmowych przygód. Wędrując po drogach i bezdrożach Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej, ujrzeliśmy oszałamiające bogactwo środków artystycznego wyrazu i postanowiliśmy wybrać dzieła, które najmocniej zapadły nam w pamięć. Gdzieś nad rzeką czasu, po burzy przy księżycu, w pustym domu spotykają się zatem nobliwi samuraje i piękne służące, skromni mnisi oraz okrutni zabójcy. Skażone piętnem śmierci dzieci triady rozmawiają ze spragnionymi miłości konkubinami, a wszystkiemu przygląda się kapryśna księżniczka i jej młodsze siostry, zagryzające ananasa miętowym cukierkiem. Taka lista gości mogła się zrodzić tylko w redakcji Pełnej Sali. Ale dość już tej gry wstępnej – oto nasz top 30 kina azjatyckiego. 30. „Płomienie” (2018), reż. Lee Chang-dong Swoisty trójkąt emocjonalny jest jedną z głównych osi narracyjnych filmu. Drugą jest zapożyczona od Faulknera tematyka relacji ojca z synem. Te dwie historie: przymusowego powrotu chłopaka na rodzinne upadłe gospodarstwo, aby go pilnować pod nieobecność ojca i równie przymusowego flirtu z elitą i bogactwem, niebezpiecznie przypominającego „Wielkiego Gatsby’ego”, przeplatają się przez cały czas. „Płomienie”, łącząc elementy kina gatunkowego, społecznego manifestu przeciw niesprawiedliwości współczesnej Korei i romansu, tworzą swoistą dzisiejszą wersję arcydzieła Fitzgeralda. To też dowód triumfu współczesnej kultury globalnej wioski. Koreańczyk adaptując japońskie opowiadanie wspiera się klasyką amerykańskiej literatury, by stworzyć dzieło zrozumiałe pod każdą szerokością geograficzną. Rekordowe oceny tego filmu nie wzięły się znikąd i to, że pobił rekord akurat „Toniego Erdmanna”, to również nie jest przypadek. Kapitalizm z jego śmiesznościami i wszechwładzą stał się (jedynym?) światowym uniwersałem. 29. „Perfect Blue” (1997), reż. Satoshi Kon „Perfect Blue” to luźna adaptacja powieści Yoshikazu Takeuchiego, którą śmiało można określić mianem jednego z najbardziej inspirujących anime wszech czasów. W dzieło Satoshiego Kona zapatrzeni jak w obrazek są Christopher Nolan i Darren Aronofsky, którzy garściami czerpią z niego w swoich filmach. Historia Mimy – upadłej gwiazdy pop – nadal pozostaje wzorem dla typu thrillerów kolokwialnie określanych jako mindfuck, gdzie dominują introspekcje oraz niespodziewane zwroty akcji. „Perfect Blue” to między innymi krytyka showbiznesu oraz ciekawe spojrzenie na problem fanatycznych wielbicieli z obsesją na punkcie swoich idoli, co w Japonii nadal jest dość powszechnym problemem. Kon jednak przede wszystkim opowiada tu o dekonstrukcji tożsamości pod wpływem traumy. Zręcznie miesza wytwory zaburzonego umysłu z rzeczywistością, wprowadzając widza w ciąg psychodelicznych doznań. Wrażenie porównywane z tym, co David Lynch zaserwował w „Mulholland Drive”. 28. „Gra wstępna” (2000), reż. Takashi Miike Takashi Miike to jeden z największych psycholi w historii japońskiego kina. Człowiek potrafiący zrobić sześć filmów rocznie, każdy w innym gatunku i bywa, iż równie dobry. „Gra wstępna” jest przykładem jego dzieła, które trafiło na festiwalowe salony mimo undergroundowej recepcji autora. Wszystko za sprawą nietypowej budowy utworu, łączącej powolny, obyczajowy początek i makabreskę, jaką Miike wyniósł z kina grozy. Z zespolenia przeciwnych biegunów wynika jeden z najambitniejszych przedstawicieli kina przemocy. Aż trudno uwierzyć, że takie przymiotniki stosuje się wobec filmu o samotnym wdowcu urządzającym casting na nową żonę. Jednak już ten króciutki opis zwiastuje dzieło prowadzące ku dyspucie na temat zakorzenionego w japońskim społeczeństwie patriarchatu. Kobieca strona tych rozważań, „idealna kandydatka na żonę” Asumi, w finale filmu wykłada miażdżące argumenty przeciw męskiemu światu. Wtedy dzieło nabiera nie tylko sensu, ale również dzieli się z widzem solidną dawką bólu. 27. „Antyporno” (2015), reż. Sion Sono „Reformator, heretyk, polityk” – śpiewał o Marcinie Lutrze Jacek Kaczmarski i epitety te świetnie pasują do Siona Sono. Enfant terrible japońskiego kina od początku kariery szokuje i przekracza granice. W „Antyporno” przełamuje bariery między rzeczywistością a fikcją, tworząc zaskakującą opowieść szkatułkową, w której psychika prawdziwych aktorek, tych filmowych oraz odgrywanych przez nie postaci zlewa się i staje nieodróżnialna od siebie. Całość zdaje się bardziej specyficznym performansem niż koherentnym filmem – mimo to, a może dzięki temu fascynuje, nie pozwala o sobie zapomnieć, jawiąc się niczym nagranie eksperymentalnej sztuki teatralnej. 26. „Kapryśna chmura” (2005), reż. Tsai Ming-liang „Kapryśna chmura” to najbardziej szalone, kontrowersyjne, ale także wyjątkowo oryginalne dzieło Tsai Ming-lianga. Film jest luźną kontynuacją „Która tam jest godzina” i ukazuje dalsze losy jego bohaterów. Dzieło to łączy pornografię z musicalem oraz kontemplacyjną opowieścią egzystencjalną w preapokaliptycznej rzeczywistości, gdzie woda stała się towarem deficytowym. Koresponduje to ze słowami reżysera, który mówił: „Zawsze postrzegałem postacie w moich filmach jak rośliny, którym brakuje wody”. Seks w „Kapryśnej chmurze” jest kalekim sposobem na wypełnienie wewnętrznej pustki, nie brakuje w tym jednak podszytego gorzką ironią humoru. Zwłaszcza kiedy zaglądamy za kulisy produkcji niskobudżetowego filmu porno. Musicalowe wstawki, choć pozornie oderwane do reszty, stanową komentarz do poszczególnych scen, a przy tym czerpią z klasyki gatunku, takiej jak „Parasolki z Cherbourga” czy „Kabaret”. Obok tak nietuzinkowego dzieła nie sposób przejść obojętnie. Gwarantujemy, że po seansie nigdy już nie spojrzycie na arbuza tak samo. 25. „Pokojówka” (1960), reż. Kim Ki-young Mąż, żona, dwoje dzieci i pokojówka – witajcie w świecie, gdzie pozory mylą, a symbolem relacji społecznych jest trutka na szczury. Gdy nowobogacka rodzina zatrudnia młodą dziewczynę z prowincji w charakterze pomocy domowej, nie podejrzewa, że zaprasza pod swój dach anioła zguby. Domowe zacisze przeradza się w arenę psychologicznej walki, w której orężem staje się każda właściwa człowiekowi cecha charakteru. W zmagania o dominację niepostrzeżenie wsącza się atmosfera nadnaturalnej grozy, a działania postaci nabierają znamion groteskowych zmagań z ludzką naturą. Jednego można być pewnym – będą ofiary. W świecie Kim Ki-younga nikt nie jest bowiem bezpieczny – ani bohaterowie filmu, ani widzowie. 24. „Piętno śmierci” (1952), reż Akira Kurosawa Kurosawa wielkim reżyserem był. Często jednak w powszechnym uwielbieniu sprowadza się go do roli twórcy kina samurajskiego. „Piętno śmierci” niestety mało kto wymienia jednym tchem wśród najważniejszych filmów reżysera obok „Rashomona”, „Ranu” czy „Siedmiu samurajów”. To jednak tutaj Japończyk najpełniej zrealizował humanistyczny przekaz swoich dzieł. Głównym bohaterem jest Watanabe (wspaniały w tej roli długotrwały współpracownik Kurosawy – Takashi Shimura), skromny urzędnik, na co dzień bez słowa wykonujący swoje monotonne obowiązki biurokratyczne. Gdy jednak dowiaduje się, że jest chory na raka, po pierwszym szoku i rzuceniu się w wir spontanicznego życia postanawia przewartościować swoją egzystencję i nadać jej sens. Ze wszystkich sił zamierza doprowadzić do budowy placu zabaw, aby zrobić choć jedną rzecz potrzebną i cenną. Scena na huśtawce pozostaje, być może, najbardziej wzruszającą w całym dorobku reżysera. Końcowe partie nie pozostawiają jednak złudzeń co wpływu bohatera na postawę innych ludzi. 23. „Rzeka czasu” (2016), reż. Yang Chao Yang Chao przygotowywał się do nakręcenia „Rzeki czasu” aż sześć lat. Dla reżysera ważne było, żeby pokazać piękno przyrody i pozostałości dawnej lokalnej kultury. Z przyczyn politycznych jego dzieło zostało pozbawione społecznych i gospodarczych analiz, a kontrowersyjna Tama Trzech Przełomów ukazana jedynie jako cezura w dziejach Jangcy. Na poziomie sjużetu bohater odbywa podróż od ujścia rzeki w okolicach rozwiniętego Szanghaju aż po jej źródła leżące na terenie okupowanego przez Państwo Środka Tybetu. Yanga interesuje też ruch na płaszczyźnie czasowej: ogląda się przez ramię na przeszłość, która została przykryta kurzem, ale nadal wpływa na tożsamość narodową. Realizm spotyka się z poezją, mistycyzmem i raczej hermetycznymi dla europejskiego widza symbolami. Nastrój „Rzeki czasu” odnosi się bardziej do buddyjskiego ceremoniału niż do prawideł rządzących kinem drogi, a wybitna operatorska sprawność Marka Lee Ping-binga uwydatnia piękno krajobrazów. Osiąga on dzięki głębi ostrości i uchwyceniu stanów pogodowych (Turner byłby dumny!) efekt zbliżony do tradycyjnych pejzaży chińskich malowanych tuszem. 22. „Kobieta, która odeszła” (2016), reż. Lav Diaz Obawiałem się konfrontacji z czterogodzinnym filipińskim slow cinema, jak się okazało zupełnie niepotrzebnie. Diaz opowiada na tyle uniwersalną historię, że momentami miałem wrażenie, że oglądam film Franka Capry wzbogacony o kino zemsty. Nie bez powodu główna bohaterka zestawiana jest z Matką Teresą czy nawet Batmanem. Z tą różnicą, że w świecie Diaza George Bailey byłby pozbawiony własnego anioła stróża i musiałby liczyć tylko na siebie. Drugi plan to także charakterystyczne, ekspresyjne postacie, które dodają całości mnóstwo energii. Oczywiście wciąż mamy do czynienia z filmem, którego tempo wyznaczają kilkuminutowe statyczne ujęcia, ale dzięki wspomnianym czynnikom nie ma tu mowy o znużeniu. Jest za to czas na refleksję i kontemplację. 21. „Opowieści księżycowe” (1954), reż. Kenji Mizoguchi Dzieło Mizoguchiego było jednym z pierwszych japońskich filmów dostrzeżonych na Zachodzie, zdobywając Srebrną Palmę na festiwalu w Wenecji. Reżyser zainspirował się opowiadaniami z tomu „Po deszczu przy księżycu” XVII-wiecznego pisarza Akinariego Uedy, wskrzeszając tradycję monogatari – japońskiej opowieści-traktatu w historycznych realiach i z moralistyczną problematyką dotyczącą spraw fundamentalnych. Bohaterami są dwaj garncarze, którzy poddani zostają pokusom: kobiecemu urokowi i sławie samuraja, iluzjom mogącym doprowadzić ich do tragedii. Mizoguchi sprawnie łączy realną historię z mistyczną, fantastyczną estetyką, wciągając widza w oniryczną atmosferę. 20. „Wiosna, lato, jesień, zima... i wiosna” (2003), reż. Kim Ki-duk Są dzieła, których przez ich własną skromność nie godzi się wychwalać wielkimi słowami. Film Kim Ki-duka jest niewątpliwie jednym z tych czarujących i cichych, przeznaczonych do samotnej kontemplacji. Scenariusz za pomocą symboli tworzy kompletny obraz cykliczności ludzkiej egzystencji, który jest niezwykle trudny do pełnej interpretacji, zwłaszcza osobie o tak niewielkiej wiedzy na temat buddyzmu jak moja. Nie zraża to jednak do podejmowania wielu prób, zwłaszcza że seans to nie tylko uczta dla umysłu, ale i dla oczu. Rzadko zdarza się, by obraz tak silnie oddziaływał na widza, posiłkując się jedynie harmonią i naturą. Nie dajcie się jednak zmylić: reżyser nie sili się na estetyczną pruderyjność. Człowiek jest istotą dziką i przewrotną, a w jego naturze leży okrucieństwo. Gwarantuję, że wiele widoków zapadnie Wam na długo w pamięć, zwłaszcza samospalenie – jedna z najpiękniejszych scen w historii kinematografii. 19. „Miętowy cukierek” (1999), reż. Lee Chang-dong „Miętowy cukierek” jest tylko z pozoru słodki. Już od pierwszej sceny dostajemy ostrzeżenie, by nie wgryzać się w niego zbyt szybko, gdyż kryje w sobie gorycz. Dlaczego nie smakuje jak powinien? Tę odpowiedź da nam podróż w przeszłość, którą odbędziemy z Yong-ho. Gdy go poznajemy, jest zepsutym cynikiem. Osobą zniszczoną, ograbioną z ideałów, nadziei, marzeń. Kim był bohater na początku? Reżyser Lee Chang-dong zabiera nas w odyseję, w której jednostka raz po raz potyka się o politykę. „Miętowy cukierek” to wybuch nakręcony „od tyłu”. Uniwersalna opowieść o systemie oddziałującym na obywatela, przestrzegająca, że do eksplozji dojść nie musiało. Formalnie tak solidna, iż zarzut, jakoby szantażowano nas emocjonalnie, wydaje się nie na miejscu. Wszakże Lee nie prosi nas jedynie o współczucie. On analizuje, obserwuje, każe poszukiwać opcji. Drugi jego film, a już dzieło wybitne. 18. „Pusty dom” (2004) reż. Kim Ki-duk Młody mężczyzna włamuje się do mieszkań pod nieobecność właścicieli i przebywa w nich do czasu ich powrotu. W wyniku pomyłki pewnego dnia wkrada się do lokalu mieszkalnego, gdzie spotyka krzywdzoną przez męża kobietę. Zawiązuje się między nimi niezwykła relacja oparta na czułości i wzajemnym zrozumieniu bez użycia słów. Koreański mistrz ociekającego przemocą kina, Kim Ki-duk, nakręcił przejmujący melodramat, a zarazem najbardziej poetycki film w swojej karierze, zaś wysmakowane wizualnie oniryczne zakończenie okazało się być dowodem jego wielkiej wrażliwości. 17. „Dzieci triady” (1992), reż. John Woo Jak słusznie nauczał papcio Peckinpah, najlepsza partnerka do tańca to naładowana giwera. Z taką gwiazdą można stworzyć musical swoich marzeń. Oczywiście jeśli tylko zadbamy o szybkie tempo perkusji (czytaj: liczbę wystrzałów), mocną linię melodyczną (czytaj: rozpadającą się na kawałki scenografię) oraz wprawnego prowadzącego, jakim bez wątpienia jest Chow Yun-Fat. Choreografię zostawmy już Johnowi Woo, który w „Dzieciach triady” opanował tę sztukę do perfekcji. Omawiany tytuł to genialny balet śmierci przyozdobiony iskrami, fruwającymi drzazgami i eksplozjami. A fabuła niech nadal będzie przymiotem literatury beletrystycznej. Nie wiem, kto ją do kina zapraszał. 16. „Spragnieni miłości” (2000), reż. Wong Kar-wai On i ona są imigrantami z Szanghaju uwięzionymi w obcym mieście. Razem wynajmują sąsiednie pokoje w tym samym obskurnym hotelu. Codziennie tak samo czekają na powrót małżonków, gdyż zarówno żona Chowa, jak i mąż Su ze względu na swoją pracę zwykle przebywają poza domem. Samotność i monotonia życia zbliża ich do siebie, jednak mimo uczucia, jakie rodzi się między nimi, postanawiają nie zostawać kochankami. Nie chcą upodobnić się do własnych małżonków. Wong Kar-wai przenosi nas do Hongkongu lat 60. ubiegłego wieku. Za pomocą przepełnionych dekadentyzmem, sennych ujęć nadaje obrazowi niepowtarzalny klimat ulotności. W kadrach tego dzieła nic nie pozostaje bez znaczenia, od gestów aktorów, po symboliczne przedmioty, wszystko tworzy misternie ułożoną grę pozorów. 15. „Nasza młodsza siostra” (2015), reż. Hirokazu Koreeda Prawdopodobnie najlepszy film na podstawie komiksu. Zaskoczeni? „Nasza młodsza siostra” jest adaptacją nagradzanej powieści graficznej „Umimachi Diary” autorstwa Akimi Yoshidy. Przedstawia historię trzech sióstr z Kamakury, które po śmierci ojca przygarniają przyrodnią siostrę poznaną na pogrzebie. Widz obserwuje proste życie bohaterek pełne zwykłych codziennych trosk i obowiązków, rodzące się przywiązanie do dziewczynki i powolne gojenie się niewidzialnych ran zadanych przez rodziców. To piękna, rozgrzewająca serca i pełna pozytywnej energii opowieść, wprost idealna na zimowy wieczór pod kocem. 14. „Po burzy” (2016), reż. Hirokazu Koreeda Wielkie kino bywa niepozorne, ciche i skromne. Przed laty udowadniał to Yasujirō Ozu, a współcześnie w swoim slice of life przyziemne baśnie snuje Hirokazu Koreeda. W łamiącym serca filmie „Po burzy” towarzyszymy borykającej się z problemami rodzinie z niższej klasy średniej. Protagonista, Ryōta, jest postacią jakby wyjętą z produkcji Honga Sang-soo: niegdyś autor nagradzanej powieści, teraz ledwo wiążący koniec z końcem jako prywatny detektyw, wiecznie pijany i fantazjujący o minionym życiu. Koreeda dokonuje wielkiej sztuki. Opowiadając o ludziach złamanych i zniszczonych, o rodzinie rozbitej, o życiu i młodości bezpowrotnie zmarnowanych, a nadziejach utraconych – buduje terapeutyczny klimat, po części za pomocą naturalnie wplatanych bon motów, które w innych okolicznościach brzmiałyby tanio i kiczowato, tu jednak nabierają mistycznego znaczenia i wagi. Gdy burza przemija, następuje spokój. Po każdym sztormie morze się wycisza, a my musimy pamiętać, by za wszelką cenę trzymać się nadziei na lepsze jutro, nawet jeśli jest nią kupon na loterię. 13. „Siedzący słoń” (2018), reż. Hu Bo Chiński kolos niesie potężny ładunek emocjonalny. Choćby w związku z faktem, że reżyser Hu Bo odebrał sobie życie na kilka miesięcy przed pokazaniem filmu publiczności. Treść jedynego zrealizowanego projektu niebezpiecznie splotła się więc z losem artysty. Widzowska uwaga zostaje rozbita na cztery przenikające i uzupełniające się wątki. Hu Bo wprowadza figury nieopierzonego samca, naiwnej małolaty, starca i próbującego się pozbierać bandyty. Za ich sprawą odmalowuje relacje i układy panujące w Państwie Środka. To kwartet zbitych z tropu straceńców, desperatów pozbawionych resztek godności i wyklętych z normalnej egzystencji. Z „Siedzącego słonia” wyziera melancholia i defetyzm. Depresyjna aura nie wyklucza zupełnie niespodziewanej wiary w odmianę losu. Metaforą ucieczki od problemów, rozpoczęcia nowego rozdziału, restartu, wymknięcia się z pułapki staje się dla nieszczęśliwców opowieść o mieszkającym w zoo w Manzhouli tytułowym słoniu. Siedzi on podobno niewzruszony na swoim wybiegu, nie przejmuje się otoczeniem i żadna bieda mu nie straszna. Tylko kto zdoła się przełamać i wsiąść do pociągu, by gonić za marzeniami? 12. „Chungking Express” (1994), reż. Wong Kar-wai Wong Kar-wai, reprezentant straży przedniej nowego kina Hongkongu, w swoim pierwszym wybitnym filmie uraczył widzów kolażowym portretem podwójnym melancholii schyłku XX wieku. Tematy nieobce malarstwu Edwarda Hoppera mieszają się tu z wrażliwością wideoklipu, precyzyjne kompozycje przestrzeni z onirycznym rozmyciem, składniki filmu noir z kliszami komedii romantycznej. Przede wszystkim jednak dostajemy łatwo przyswajalną opowieść o rozczarowaniach miłosnych i uniwersalnym antidotum na złamane serce. Bo po co bez przerwy odgrzebywać ananasa z puszki, którego data ważności już dawno minęła, gdy wokół tyle innych smaków do odkrycia? 11. „Księżniczka Mononoke” (1997), reż. Hayao Miyazaki Szanuj przyrodę. Frazes? Gdyby to było oczywiste, nie słyszelibyśmy o kolejnych katastrofach ekologicznych, wymierających gatunkach, zbezczeszczonych lasach. Niektóre prawdy trzeba powtarzać do znudzenia, z nadzieją, że ludzie kiedyś zrozumieją. Tak też robi Hayao Miyazaki. W swym najbardziej epickim dziele pokazuje walkę o Planetę Ziemię. Uczestniczą w niej wytwory ponadprzeciętnej wyobraźni, postaci obecnie kultowe. Gdy już wyjdziemy z kina, nie porazi nas jedynie słuszność zawarta w przesłaniu. Będziemy pewni, iż zobaczyliśmy wspaniale narysowaną baśń, wzbogacającą X Muzę o nowe doznania artystyczne. To również frazesy? Cóż, warto było je napisać ponownie. 10. „Made in Hong Kong” (1997), reż. Fruit Chan Młodzik o ksywce Autumn Moon tkwi w świecie, gdzie nastolatkowie pozostawieni sami sobie rzucają szkołę i zarabiają, wykonując brudną robotę zleconą przez gangi. Zmarginalizowani żyją intensywnie i umierają młodo. Dorośli są nieobecni, przytłoczeni rzeczywistością uciekają od problemów. W osieroconych sercach narasta potrzeba poradzenia sobie z własnym życiem, a bezsilność tylko rodzi zniecierpliwienie i gniew. Mimo że czuć sprzeczność wobec przestępczych poczynań niedorostka, to intymna sytuacja obcowania w świecie targanym porywami serca zbliża nas do zagubionego chłopaka z każdą minutą. Nie spotkałam się wcześniej z tak żywo poprowadzoną narracją w filmie coming-of-age, wypełnionym po brzegi młodzieńczą energią i intensywnością przeżyć. 9. „Miłość obnażona” (2008), reż. Sion Sono Co potrafią Azjaci, czego nie potrafi reszta świata? Na pewno kręcić tak bezkompromisowe filmy. Artystyczna wrażliwość łączy się z szaleństwem anime, film kung-fu przeplata dramat rodzinny, analiza przemysłu pornograficznego zostaje wymieszana z przypowieścią religijną. Już nawet tytuł jest przewrotny, bo „Miłość obnażona” stanowi pierwszą część „trylogii nienawiści”. Jej twórca, Sion Sono, to piewca indywidualizmu, świadomy jak trudną drogę trzeba przebyć, by zaakceptować siebie. Na ekranie zajmuje ona aż cztery godziny, co nie jest standardowym metrażem. Na szczęście ogrom atrakcji, jakie tu znajdziemy, wspaniale ogląda się jednym ciągiem. Uwierzcie, reżyserowi brak piątej klepki, ale wcale nie oznacza to, że głupio gada. Wręcz przeciwnie: mówi głośniej niż inni, co mu w duszy gra. 8. „Oldboy” (2003), reż. Park Chan-wook Park Chan-wook stworzył obraz bezkompromisowy. Pokazał widzom w sposób dosłowny niesamowicie brutalne sceny, gloryfikował zemstę i przemoc, a także ukazał szczególnie parszywą formę psychicznego upodlenia bohatera. To jeden z filmów, które ogląda się z pewnymi wyrzutami sumienia, zastanawiając się, czy to na pewno w porządku, aby z takich widoków czerpać przyjemność. Najważniejsze jest jednak to, w jaki sposób „Oldboy” oddziałuje na widza, a staje się on seansem hipnotyzującym. Duża w tym zasługa przemyślanej w najdrobniejszych detalach intrygi, będącej najważniejszą częścią fabuły. Chociaż sploty zdarzeń niejednokrotnie szokują, nigdy nie można zarzucić im braku logicznego ciągu przyczynowo-skutkowego. Dzieło Koreańczyka to fenomenalnie zbudowana orgia przemocy, trzymająca widza za gardło od pierwszej do ostatniej minuty. 7. „Siedmiu samurajów” (1954), reż. Akira Kurosawa Gdyby dzieło Akiry Kurosawy sprowadzić tylko do opisu fabuły, widz mógłby pomyśleć, że to film jakich wiele. Jednak sam zarys akcji jest punktem wyjścia do opowieści o honorze, przyjaźni, poświęceniu i walce o godność. Optymistyczne akcenty bezinteresownej walki za słabszych mieszają się z pesymistycznym spojrzeniem na ludzką naturę, strach i zakłamanie, a nad wszystkim unosi się nostalgia i refleksja nad przemijaniem. Ponad trzy godziny z siódemką tytułowych bohaterów i mieszkańcami wioski, której bronią, mija bardzo szybko. Każda z postaci jest unikalna i ma swoją historię, która odciśnie się na głównym wątku filmu. Razem tworzą mozaikę ludzkich postaw, motywacji i charakterów. „Siedmiu samurajów” to wreszcie realizacyjny majstersztyk. Film, który poraża swoim rozmachem i maestrią kolejne pokolenia widzów. Każda scena, kadr i ujęcie zostały drobiazgowo rozplanowane i zrealizowane przy użyciu najnowocześniejszych w swoich czasach technik. Nie pozostawiono niczego przypadkowi, tak że nawet pojedyncze zjawiska pogodowe odgrywają tu swoją rolę. To czarno-biały obraz pełen kolorów. 6. „Kobieta z wydm” (1964), reż. Hiroshi Teshigahara Świat pustyni dosłownie wciągający ludzi w głąb. A pośrodku wszystkiego ludzka seksualność. Mam wrażenie, że żadne dzieło filmowe nie powiedziało wcześniej tak śmiało o cielesności. Bohaterowie odkrywają siebie, a w międzyczasie odsłaniają przed kamerą także swoją nagość. Ale nie jest to prowokacja względem widzów. Wręcz przeciwnie, to raczej pokazanie kinu, co kryje się pod charakteryzacją i kostiumami – człowiek. Raz godny pogardy, raz pełen miłości. Niby łatwy w charakterystyce, a w obliczu ekstremalnej sytuacji wymykający się wszelkim przewidywaniom. Ta nieuchwytność czyni film obiektem nieskończonej dyskusji, do której śmiało powinniście się przyłączyć. 5. „Zawieście czerwone latarnie” (1991), reż. Zhang Yimou „Zawieście czerwone latarnie” może być postrzegany jako krytyka patriarchatu, ale przede wszystkim jest to opowieść o kobiecie uwiązanej w tradycji, gdzie jedyną ucieczką jest śmierć lub szaleństwo. Symbolizująca w konfucjanizmie harmonię zabudowa typu siheyuan jawi się jako miejsce pełne zepsucia, piekło wybrukowane cierpieniem kobiet. Całość ukazana jest w sposób poetycki, łącząc delikatność i dosadność. Rytm życia wyznacza tu czerwona latarnia ustawiana przy apartamencie jednej z żon względem widzimisię pana posiadłości. Reszta konkubin uwięziona w czterech ścianach knuje intrygi, co dostarcza klaustrofobicznych odczuć. Ograniczona, bezosobowa przestrzeń kształtuje postacie i odzwierciedla stany emocjonalne zamkniętych w niej ludzi. Światło latarń nie jest w stanie przyćmić machinacji, którym poddawana jest nowa rodzina Songlian. Wśród samotnych dachów wiele kobiet spotkał podobny, tragiczny los, a mrocznym przejściom powierzono liczne sekrety. Młoda dziewczyna skażona zostaje okrucieństwem. Odziana w piękne suknie brnie ślepo w ciasne zaułki, gdzie nie ma miejsca na duszę. 4. „Służąca” (2016), reż. Park Chan-wook Park uwielbia z kina gatunkowego tworzyć prywatny plac zabaw. W „Służącej” bierze na warsztat utrzymaną w duchu twórczości Dickensa powieść „Złodziejka” autorstwa Sary Waters. Wiktoriańską Anglię zmienia na Koreę lat 30. XX wieku. Do klasycznego melodramatu dodaje silne akcenty komediowe oraz solidnie doprawia lesbijską erotyką. Następnie niepostrzeżenie zmienia go w osobliwy thriller z elementami heist movie, nad którym unosi się duch markiza de Sade. Technicznie całość doprowadza do perfekcji: muzyka poruszająca, kadry wymuskane, a główne bohaterki pełne uroku. Wszystko razem tworzy postmodernistyczną bombę, wobec której nie sposób przejść obojętnie. 3. „Tokijska opowieść” (1953), reż. Yasujirō Ozu Rodzice przyjeżdżają do wielkiego miasta, by odwiedzić swoje dorosłe potomstwo. Staruszkowie szybko stają się dla zabieganych dzieci jedynie przykrymi gośćmi, których jak najszybciej chcieliby się pozbyć. Pretekst zawsze się znajdzie… Czas płynie inaczej dla młodszych i starszych, a tempo dwóch pokoleń nie współgra ze sobą. Czas oddala ludzi od siebie. Gdy przychodzi refleksja, jest już zwykle za późno. Wtedy okazuje się, że najlepsze, co możemy sobie nawzajem ofiarować, to odrobina uwagi, odrobina czasu. „Tokijska opowieść” to wszak opowieść o życiu: małe smutki i radości, chwile zabawy, sporo pracy, rzadkie współczucie i wsączająca się nieubłaganie samotność. Te odwieczne prawidłowości można jedynie zaakceptować, choć nigdy nie przychodzi to łatwo. Yasujirō Ozu w swoim najsłynniejszym dziele bywa zarówno poetycko delikatny, jak i szczery do bólu. Powolna narracja i minimalistyczny styl wraz z nieszablonowym podejściem do roli dialogów, zdjęć i montażu składają się na urzekającą próbę zapisania na taśmie filmowej ulotnego życia z jego pięknem ukrytym w ludzkiej niedoskonałości. 2. „Rashomon” (1950), reż. Akira Kurosawa Niewielu reżyserów potrafi tak wnikliwie jak Akira Kurosawa zaglądać w mroczne zakątki ludzkiej duszy w poszukiwaniu dogasającego żaru człowieczeństwa. W „Rashomonie” odwieczne pytanie: „Czym jest prawda?” pozwala nam pochylić się nad ludzką naturą i jej sprzecznościami. Skłania do poszukiwań tego, co kieruje postępowaniem człowieka i każe zastanowić się, czy ma ono jakiś sens. Wraz z bohaterami filmu pytamy zatem, kim jest człowiek i jak to możliwe, że wyrządza drugiemu tyle zła. Dochodzimy jednakże do wniosku, że zło nie istnieje bez dobra. By równowaga świata została zachowana, rozpaczy musi odpowiadać nadzieja, a ulewnemu deszczowi – ciepło słońca wychodzącego zza chmur. Akira Kurosawa stopił te fundamentalne rozważania w nierozerwalną całość z zachwycającą formą, w której żadne ujęcie i cięcie montażowe nie jest przypadkowe. Alegoryczna opowieść wpisana jest w perfekcyjnie dopracowany scenariusz, którego nieortodoksyjna budowa – obok histerycznej kreacji Toshirō Mifune – najlepiej pozwala docenić przełomowe znaczenie „Rashomona”. 1. „Harakiri” (1962), reż. Masaki Kobayashi „Harakiri” to przede wszystkim demitologizacja kodeksu bushidō. Dowód na to, że nawet w feudalnej Japonii, w obliczu prawdziwego zagrożenia honor i tradycja to tylko fasada. Czy być człowiekiem znaczy ślepo podążać za narzuconymi zasadami? Nie jest to jednak nudny film polityczny, a kryminał z misternie utkaną intrygą. Opowieść protagonisty wciąga bez reszty. Kobayashi, odsłaniając kolejne karty, gra na naszych emocjach i kilka razy każe nam weryfikować opinię na temat bohaterów. Mało? To wiedzcie, że podczas sceny walki na polanie poczujecie wiatr we włosach.

Prezentujemy wam nasz rankingu stu najlepszych fabuł pełnometrażowych w historii. Poniższy ranking jest również znany jako Alternatywny Top 100 Filmwebu. Powstaje on od wielu lat jako zamiennik dla rankingu głównego tamtej strony, skierowany do ludzi którzy poszukują kina innego niż popularne. Przede wszystkim jednak był on na początku ciekawostką - chcieliśmy sprawdzić, jak wyglądałby ranking złożony wyłącznie z naszych głosów. Nas, czyli kinomanów, którzy znali się nawzajem i wiedzieliśmy o sobie, że podchodzimy do filmów bardzo poważnie. Dla nas każdy seans był czymś więcej. Lata minęły i AT100 przetransformował się w coś większego niż początkowo zakładaliśmy - obecnie współtworzy go dokładnie 120 osób, i to tam narodził się pomysł Pełnej Sali. Kolejne rankingi w drodze. Ostatnia aktualizacja: styczeń 2017. Krótkie metraże oraz dokumenty nie były brane pod uwagę i trafiły do oddzielnego zestawienia. 1. Pewnego razu na Dzikim Zachodzie ("Once Upon a Time in the West", 1968)O tym filmie można powiedzieć dużo: to najlepszy western w historii; to kwintesencja stylu reżysera, a aktorzy w filmie odgrywają role życia; że posiada najlepszą scenę otwarcia; że przypieczętował mistrzostwo Sergio Leone; soundtrack jest idealnie dopasowany i będzie chodzić po głowie długo po seansie... Można dużo powiedzieć, jednak każdy, kto chce ujrzeć na ekranie esencję westernu powinien go zobaczyć. Przeżyć razem z bohaterami zapierającą dech w piersiach historię Jill, która za sprawą niejakiego Franka zostaję wdową. Na pomoc przybywa jej tajemniczy mężczyzna zwany Harmonijką... 2. 2001: Odyseja kosmiczna ("2001: A Space Odyssey", 1968)Metaforyczna, wielowątkowa opowieść, podzielona na trzy epizody rozgrywające się na przestrzeni tysięcy lat w różnych zakamarkach wszechświata wokół tajemniczego monolitu. Charakterystyczną cechą filmu jest znikomość dialogu - Kubrick brawurowo posługuje się obrazem, wyciskając jego esencję do cna. Paraliżująca oprawa wizualna, pełna dowolność interpretacyjna i problematyczna wielowymiarowość stanowią największą potęgę tego arcydzieła. Historię tę możemy postrzegać jako refleksję nad nasilającymi się problemami z technologią, kontemplację nad poznaniem człowieka, jego duchową kondycją i miejscem we wszechświecie, a nawet jako filozoficzny traktat z nawiązaniami do takich myślicieli jak Nietzsche, Kant czy Hegel. 3. Czas Apokalipsy ("Apocalypse Now", 1979) Adaptacja "Jądra ciemności" przeniesiona w realia wojny Wietnamu ze Stanami Zjednoczonymi. Świat tego filmu jest skryty w dymie, starożytnych budowlach dzikich ludzi, lesie, bagnie, cieniu, nocy i świetle rotacyjnym, które ujawnia obecność bohaterów, gdy płyną nocą na rzece łódką. A gdy go nie ma, postaci same muszą podnieść się w stronę światła. Niemal każdy kadr buduje atmosferę obłędu, oderwania od świata rzeczywistego, i podkreśla otworzenie bram do piekła, gdzie nie ma miejsca dla człowieka. Trudno mi uwierzyć, że ten film naprawdę istnieje. 4. Lot nad kukułczym gniazdem ("One Flew Over the Cuckoo's Nest", 1975)Wspaniały wielowątkowy film. Bunt przeciwko zasadom szpitala i reżimowi siostry oddziałowej nabiera wyjątkowego i nader aktualnego znaczenia gdy potraktować go jako walkę o zachowanie własnej tożsamości w świecie, gdzie nie akceptuje się indywidualnego zachowania, a dostosowanie się do ogólnie przyjętego sposobu myślenia jest najbardziej pożądane. Przekaz zostaje wzmocniony dzięki galerii barwnych i brawurowo odegranych przez wielkich aktorów postaci. Siostra Ratched stanowi do dziś jeden z najbardziej rozpoznawalnych symboli represji, natomiast dla Jacka Nicholsona występ w tym filmie to jedno z największych osiągnięć zawodowych w całej karierze. 5. Ojciec chrzestny ("The Godfather", 1972)Czasami materiał źródłowy jest tak dobry, że wszystko co trzeba zrobić to go nie popsuć. O dziwo, nie tak często twórcom filmowym się to udaje. "Ojca Chrzestnego" uważam za powieść bliską perfekcji, a praca którą wykonał Coppola wraz z ekipą polegała w dużej mierze na okrojeniu zbędnych jej fragmentów i jak najwierniejszej adaptacji tego co pozostało. Otrzymaliśmy najbardziej przekonujący i pełny obraz włoskiej mafii, który każdego z bohaterów poza przestępcą pokazywał jako postać bardzo ludzką i złożoną. Twórcy zadbali o najmniejsze nawet detale, a motyw przewodni do dziś jest jednym z najlepiej rozpoznawalnych filmowych utworów. Bezapelacyjnie jest to Wielkie Kino. 6. Siedmiu samurajów ("Shichinin no samurai / Seven Samurai", 1954)XVI wiek. Gdy obok wioski przejeżdża banda grabieżców, jeden z nich chce zaatakować. Przywódca jednak się nie zgadza - woli zostawić wieśniaków do czasu, aż zbiorą żniwa, wtedy zaatakuje. Traf chciał, że podsłuchał ich jeden z mieszkańców owej osady. W te pędy przekazał złą nowinę pozostałym. Po naradzie społeczność podjęli decyzję, by walczyć, bo lepsze to niż powolna śmierć z głodu. Zaczynają szukać wojowników, którzy ich obronią. "Siedmiu samurajów" to bezbłędnie zrealizowany film przygodowy, bardzo pomysłowy, który miał spory wpływ na całą kinematografię. Nakręcono go w trudnych warunkach i to bez jednego potknięcia. Do tego ten surowy klimat! 7. Harakiri ("Seppuku", 1962)"Harakiri" to przede wszystkim demitologizacja kodeksu bushidō. Dowód na to, że nawet w feudalnej Japonii, w obliczu prawdziwego zagrożenia honor i tradycja to tylko fasada. Czy być człowiekiem znaczy ślepo podążać za narzuconymi zasadami? Nie jest to jednak nudny film polityczny, a kryminał z misternie utkaną intrygą. Opowieść protagonisty wciąga bez reszty. Kobayashi odsłaniając kolejne karty, gra na naszych emocjach i kilka razy każe nam weryfikować opinię na temat bohaterów. Mało? To wiedzcie, że podczas sceny walki na polanie, poczujecie wiatr we włosach. 8. Pulp Fiction (1994)Obraz bez wad. Niesamowity pastisz kina klasy B, czerpiący z niego pełnymi garściami; radosne posługiwanie się przemocą, fascynujący bohaterowie pochodzący z przestępczego podziemia oraz specyficzny czarny humor, który okrucieństwo potrafi zmienić w czysto filmowy żart. "Pulp Fiction" wyprzedził swoje czasy i mimo upływu lat nic się nie zestarzał 9. Ojciec chrzestny II ("The Godfather II", 1974)Pierwsza część "Ojca chrzestnego", była dla mnie filmem bliskim ideału, ale dopiero przy drugiej czuję że Coppola wyciągnął z literackiego pierwowzoru wszystko co się dało, idealnie zachowując klimat dzieła Mario Puzo. Ponad trzygodzinna opowieść o mafijnym świecie i docieraniu młodego Dona Corleone na szczyty gangsterskiego półświatka. Warto też dodać, że "Ojciec Chrzestny II" jest absolutnym fenomenem z jednej, dość prozaicznej przyczyny. Jeszcze nigdy wcześniej i jak do tej pory nigdy później nie powstał sequel, będący na takim poziomie artystycznym jak dzieło Francisa Forda Coppoli. 10. Dobry, zły i brzydki ("The Good, the Bad and the Ugly", 1966)Już w kwestii samego tytułu Sergio Leone paskudnie pogrywa z widzami. Podział na dobro i zło jest dobry dla miłośników hamburgerów, Ci co uwielbiają spaghetti wiedzą że bez sensu nadawać moralności jedynie dwa oblicza. W związku z czym protagonista o twarzy Clinta Eastwooda bywa parszywym draniem mimo szlachetnych pobudek, a antagonista wykreowany przez Lee Van Cleefa może i jest diabłem, lecz nie pozbawionym kodeksu honorowego. Mimo iż w latach premiery "Dobrego, złego i brzydkiego" włoski western był już szalenie popularny, to nie mieliśmy wątpliwości iż Leone pozostanie wzorcem. Nadal najlepiej operował czarnym humorem, przemocą, charakterystycznymi postaciami i muzyką. Choć jak pokazują dalsze lata, Włosi mieli jeszcze dużo do pokazania w obrębie kina gatunkowego. ("Psycho", 1960)Produkcja, będąca ojcem każdej kolejnego filmu "o którym nie można nic powiedzieć, bo musisz sam to zobaczyć". Pozwólcie się zaskoczyć tej opowieści, która nawet dzisiejsze thrillery i kryminały potrafi zagonić do kąta i pokazać "jak to powinno się robić". Twórcy od początku prowadzą z widzem swoistą grę, zmieniając zasady i zaskakując. To nie tylko rewelacyjne kino gatunkowe, ale i autorskie, a do tego idealne przełożenie historii na język filmowy. Każda chwila i scena działa na kilku poziomach, dostarczając nie tylko ponadczasowej rozrywki, ale też zaskakuje głębią. 12. Dwunastu gniewnych ludzi ("12 Angry Men", 1957)Przykład, jak zrobić film, którego fabuła rozgrywa się w całości w jednym pomieszczeniu i przy tym usadzić widza na krawędzi fotela. Początkowo z tytułowych dwunastu przysięgłych tylko jeden ma wątpliwości co do winy oskarżonego o morderstwo nastolatka, ale już po chwili okazuje się, że sprawa nie jest tak oczywista, jak się wszystkim wydawało. Przede wszystkim, o mocy tego filmu przesądza fantastyczne zbliżenie na każdą postać z osobna: ich zawody, charaktery, osobiste uprzedzenia, rodzinne problemy i życiowe doświadczenia. Każdy z bohaterów zostaje odpowiednio przybliżony, a ich słowa były przemyślane przez scenarzystę. Dzięki temu film nie ma ani jednej zbędnej minuty, ani jednej zbędnej kwestii, ani jednego zbędnego elementu. Jeden z najlepszych i najbardziej wnikliwych filmów psychologicznych. Nudzić się na tym nie sposób. 13. Mechaniczna pomarańcza ("A Clockwork Orange", 1971)Alex DeLarge jest młodym, nihilistycznym Brytyjczykiem, który wraz ze swoim gangiem sieje spustoszenie na ulicach nieznanego nam miasta. Kiedy trafia do więzienia, otrzymuje propozycję wzięcia udziału w przedsięwzięciu, które w zamyśle ma zrobić z niego dobrego człowieka. Ta odważna, bezkompromisowa groteska to jednak coś znacznie więcej. Pod fasadą szokujących aktów przemocy i czarnego humoru kryje się antyutopijny traktat o pierwotnej naturze człowieka i zniewoleniu jednostki przez system społeczny. Awangardowa wizja przyszłości wyreżyserowana z zegarmistrzowską precyzją. 14. Męczeństwo Joanny d'Arc ("The Passion of Joan of Arc", 1928)Kreacja Marii Falconetti w roli tytułowej jest absolutnie genialna i bez wahania umieściłbym ją w gronie najwybitniejszych aktorskich występów w historii. Męczeństwo jest znakomicie zagrane, sfilmowane (odnosimy wrażenie, jakbyśmy dzięki kamerze zaglądali w głąb duszy bohaterów), a oddziaływanie na widza jest bardzo mocne. Z pewnością duże wrażenie na odbiorcy wywiera muzyka Voices of Light. Film opowiada o przesłuchaniu Joanny d’Arc, które jak wiadomo skończyło się jej śmiercią na stosie. Warto w tym momencie podkreślić podstępny plan sędziów, by wysłać jednego z nich jako "wysłannika" króla Karola, aby wkupił się w łaski Joanny i podpowiadał jej podczas przesłuchania odpowiedzi, które będą ją pogrążać. Ich przebiegły zamysł był iście szatański, ale nie: to Joanna jest wysłanniczką diabła, a oni przedstawicielami Boga na Ziemi, więc trzeba spalić ten pomiot Szatana! Gorzkie i do bólu prawdziwe – ale taka już jest historia. 15. Dawno temu w Ameryce ("Once Upon a Time in America", 1984)To było dawno, ale nie przedawnia się. Po ponad 30 latach "Dawno temu w Ameryce" pozostaje arcydziełem kina gangsterskiego, jednocześnie wymykając się skutecznie schematom. Mamy wątek romantyczny, wielką przyjaźń, a na deser wymowną zdradę. Jest to opowieść o dzieciństwie, dorastaniu i konsekwencjach decyzji z czasów młodości. Dzieciak o ksywce "Klucha" rodzi się bez perspektyw w nędznej dzielnicy Nowego Jorku i radzi sobie jak może jako ubogi człowiek. Czy wiążąc swoją przyszłość z przestępczością jest skazany na porażkę? Kto wybierze życie w zgodzie z własnymi zasadami a kto życie pozbawione skrupułów? Kto okaże się przegrany? Wrażenie stylizacji na operę filmową wzmaga wielka muzyka Morricone. 16. Obywatel Kane ("Citizen Kane", 1941)Słynny przedsiębiorca wypowiada przed śmiercią słowo, którego nikt nie rozumie. Dziennikarz rozpoczyna śledztwo by dowiedzieć się, co ono oznaczało. Dowie się wielu rzeczy, ale czy możliwe jest poznanie odpowiedzi? I szerzej: prawdziwe poznanie drugiego człowieka? Przez ten tytuł zacząłem się fascynować kinematografią. Definicję kina. Jeden jedyny film który można obejrzeć i dać sobie spokój z kinem jako takim. Film przemawiający za całą dziedzinę sztuki, pracujący na szacunek dla siebie w uczciwy sposób. Niekorzystający z żadnego schematu lub gatunku. Czyste autorskie kino. 17. Rashomon (1950)Opowiadana z czterech różnych perspektyw historia małżeństwa, które zostaje napadnięte w lesie przez bandytę. Film pokazuje kolejne wersje tego zdarzenia relacjonowane przez uczestniczące w nim osoby oraz naocznego świadka, drwala. W epoce samurajów - gdzie honor równa się z życiem - obraz o tym jak ludzie zdolni są do fałszu i hipokryzji byleby tylko się wybielić ma jeszcze mocniejszy wydźwięk. Mimo tylu lat od powstania, "Rashomon" nie zestarzał się ani trochę a jego przekaz wciąż pozostaje uniwersalny. 18. Łowca androidów ("Blade Runner", 1982)Ciekawie czy podczas pisania swojej książki Philip K. Dick zastanawiał się czy zostanie ona przeniesiona na duży ekran? Pewnie nie. A nawet jeśli to na pewno nie spodziewał się, że stanie się ona ikoną science fiction. Łowca Androidów jest bowiem oparty na motywach jego książki: Czy Androidy marzą o elektrycznych owcach. Opowiada on losy Rick'a Deckard'a który w futurystycznym Los Angeles z roku 2019 ściga grupę replikantów. Są to androidy idealnie podobne do ludzi używane do niebezpiecznych zadań w pozaziemskich koloniach. W wyniku buntu w jednej z nich ich przebywanie na ziemi jest nielegalne. Zadaniem Rick'a jest ich złapanie i "odesłanie na emeryturę". Film poza wciągającą fabułą urzeka estetyką kina noir, oraz podobnie jak książka zadaje pytania o wspólną egzystencje ludzi i androidów a także człowieczeństwo i jego sens. Dlatego jest on dziełem nie tylko dla fanów sci fi. 19. Idź i patrz ("Idi i smotri / Come and See",1985)Nigdy wcześniej ani później wojna nie miała tak przerażającego oblicza. Elem Klimow odziera z niej bezpieczny płaszcz poezji i bohaterstwa. Białoruś rok 1943: wyrostek Floria Gajszun (wybitna rola Alekseya Kravchenki) porzuca matkę i siostry, aby dołączyć do radzieckiej partyzantki walczącej z nazistowskim okupantem. Choć film widziałem lata temu przed oczyma pozostają koszmarne obrazy: dwójka nastolatków przedostająca się przez bagno w poszukiwaniu mieszkańców wioski; gołe ciała leżące w kopcach; ludność pędzona niczym bydło przez niemieckich żołnierzy, roześmianych oprawców, którzy uczestniczą w hekatombie niczym w festynie w Dolnej Bawarii; a przede wszystkim chłopca o obliczu zmęczonego starca. Reżyser pozbawia nas całkowicie nadziei - kulminacyjna scena masakry chłopów zostaje zaplanowana na długie minuty, podczas których zobaczymy nie tylko przedsionek piekła, ale samą otchłań. Ocalenie nie przyjdzie znikąd, a za ścieżkę dźwiękową posłuży warkot wojskowych aut, płacz dzieci i kobiet, szczęk kolb. Apokaliptyczna wizja (sam tytuł odnosi się do pism św. Jana) wydaje się wyrwana z sennego koszmaru lub malarstwa Hieronima Boscha, ale niestety została oparta na kanwie prawdziwych drugowojennych wydarzeń. 20. Bulwar Zachodzącego Słońca ("Sunset Boulevard", 1950)Joe Gillis to scenarzysta, któremu nie udało się sprzedać najnowszego tekstu. Poprzednie nie przyniosły mu wiele, a do drzwi pukają ludzie chcący odebrać dług. Hollywood takich bohaterów kocha najbardziej, i to im daje drugą szansę. Gillis napisze nowy film dla aktorki, która nie zawitała na złote ekrany od kilku dekad. "Bulwar..." to dramat o kinie, które odeszło, a wraz z nim niemal wszystko dla wielu ludzi. Kino nieme musiało ustąpić kinu dźwiękowemu, czego echa rozbrzmiewają do dziś, jeśli tylko nadstawisz ucha. 21. Lśnienie ("The Shining", 1980)Istnieje banda oszołomów twierdząca iż to film o holocauście, ludobójstwie Indian i o misji Apollo 11. Gdy tylko usłyszałem ich argumenty, natychmiast do nich dołączyłem. Nie bez powodu Kubrick zapełnił swoje dzieło masą symboli. Nakręcił po prostu opowieść o przeszłości, która wpływa na teraźniejszość. Przeszłości nie da się zatrzeć, można ją za to powtórzyć. Da się jeszcze raz wylądować na księżycu, i da się też chwycić za broń by powtórzyć masowy mord. W tym wypadku za siekierę, ale przeszłość zostawiła nam dużo większy arsenał. 22. Ran (1985)Oparty na "Królu Learze" film Akiro Kurosawy to bolesny testament człowieka doświadczonego i coraz bardziej tracącego nadzieję w dobroć ludzi. Oto bowiem senior rodu, którego królestwo rozrosło się w wyniku wielu krwawych wojen, ze względu na podeszły wiek oddaje władzę najstarszemu ze swoich trzech synów. Otwiera w ten sposób puszkę Pandory, z której wypadają skrywane ambicje, żądza władzy, jak również pragnienie zemsty za wcześniej zaznane cierpienie. Przeprowadzona z rozmachem wiwisekcja ludzkiej natury pozostawia widza ze smutną konstatacją - wystarczy czasem jedno słowo, by była utracona dusza nasza. 23. Fanny i Aleksander ("Fanny och Alexander / Fanny and Alexander", 1982)Akcja rozgrywa się na początku XX wieku w arystokratycznej rodzinie Szweckiej, która właśnie przystępuje do obchodzenia świąt Bożego Narodzenia. Mamy tutaj piękny kunszt artystyczny. Pierwsza część rozgrywa się w Wigilię i jest piękna. Kolory, barwy, atmosfera! Rodzina przy wspólnym stole razem ze służbą! Ludzie zostający na noc i dyskutujący o wszystkim. Dorośli opowiadają dzieciom bajki na dobranoc. Wszędzie stoją zapalone świeczki. A reżyser nie śpieszy się, odkrywając stopniowo swoją opowieść i o czym ona tak naprawdę jest: o religii i tym, jak zmienia się stosunek człowieka do niej wraz z dorastaniem. PS. Warto wybrać wersję reżyserską trwającą 310 minut. 24. Taksówkarz ("Taxi Driver", 1976)Najbardziej klimatyczna, najwybitniejsza panorama nowojorskiej rzeczywistości, jaką kino kiedykolwiek zaserwowało. Travis Bickle po powrocie z Wietnamu nie potrafi odnaleźć swojego miejsca w galopującym świecie. Zatrudnia się na nocną zmianę jako taksówkarz, na własnej skórze doświadczając amerykańskiej degrengolady. Travis to postać na wskroś niejednoznaczna - z jednej strony introwertyczny mizantrop, którego motywacje sami musimy poskładać w całość, z drugiej wylewny amant owładnięty popędami. "Taksówkarz" to sugestywne studium wewnętrznej izolacji napędzane jazzowym akompaniamentem Bernarda Herrmanna i reżyserskim kunsztem Martina Scorsese. 25. Siódma pieczęć ("Det sjunde inseglet / The Seventh Seal"1957)"Siódma pieczęć" to dzieło obfitujące w biblijne symbole i nawiązania. Występuje tam postać śmierci, z którą główny bohater - rycerz Antonius – gra w szachy, a stawką jest jego życie. W filmie Bergmana przedstawione są realia średniowiecza: umieranie towarzyszy na każdym kroku: epidemie chorób, obawa czy istnieje życie po życiu, głęboka wiara w Boga. Poprzez dobór zróżnicowanych społecznie bohaterów zauważalny jest motyw danse macabre. Podchodząc do tego filmu myślałam, że będzie on bardzo poważny i ciężki, a miło zaskoczyły mnie ironiczne elementy czy czarny humor. Nie można mu jednak odmówić poruszania tematyki egzystencjalnej i religijnej w bardzo wyważony i prowokujący do przemyśleń sposób. Osobiście najbardziej spodobała mi się scena, w której widoczny był kontrast między występem kuglarzy na scenie a procesją skazańców. 26. Światła wielkiego miasta ("City Light", 1931)Czy miłość jest ślepa? Ten film trafia przewrotnie w sedno tego pytania. Ubogi gość zakochuje się w niewidomej kwiaciarce. Pod płaszczykiem beztroskiej zabawy przemycono gorzkie prawdy rządzące miłością, która nie idzie w parze z biedą w światłach wielkiego miasta. Na każdym kroku szczerość Trampa sprawia, że gagi są rozbrajające. Łagodność czyni go niezauważalnym dla otoczenia. Bohater cieszy się swoim losem i z otwartością traktuje życie. Chwyta radosne chwile i stwarza okazje pod wszystko co pozytywne, bez względu na to co go spotyka. "City Lights" to mistrzowski popis pantonimy Chaplina aż po ostatnie chwile filmu i wyjątkowa komedia romantyczna z prostą historią pokrzepiającą serce. 27. Persona (1966)Bergman, na drodze do swojego opus magnum, najwyraźniej otrząsnął się z teologicznej rozpaczy i wkroczył na przestrzenie egzystencjalno-psychologiczne. Kręcąc "Personę", jednoznacznie inspirując się Freudem, dokonał gruntownej eksplikacji kobiecej psychiki, przy tym wciąż pozostawiając sporo miejsca dla powszechnej w jego filmach intymności. Historia buntu aktorki teatralnej, która trafia pod skrzydła wylewnej pielęgniarki Almy, to po prostu istny raj dla psychoanalityków - konflikt id z superego, zdjęcie masek i pytanie o możliwość egzystencji bez odgrywania roli - ale także stylistyczno-emocjonalna bomba z opóźnionym zapłonem prowadząca do potężnego katharsis. Dołóżmy do tego niesamowicie sugestywną oprawę wizualną operatorskiego geniusza, Svena Nykvista, i mamy psychologiczne kino autorskie najwyższych lotów. 28. Stalker (1979)Możecie znać kilka wersji tej opowieści; to mógł być meteor, wybuch reaktora atomowego albo odwiedziny kosmicznej cywilizacji. Tak czy inaczej, zaistniał cud nad cudami — Strefa. Miejsce wymykające się spod praw ludzkiego rozumu. Niemal święta kraina, która przyciąga tym mocniej, im większy odczuwamy głód świętości. Tak przynajmniej ukazuje to w swoim filmie reżyser Andriej Tarkowski, który, pomimo iż tworzy na podstawie kultowego już opowiadania „Piknik na skraju drogi” braci Strugackich, to postanawia porzucić fabułę oryginału, i autorską, mocno poetycką nicią wyszywać zupełnie inną opowieść. Oto Stalker - szaleniec Boży i dosłowny prześladowca świętości - prowadzi do Strefy dwóch ludzi: Pisarza i Profesora. Ich celem jest komnata życzeń, w której spełniają się najskrytsze pragnienia osób do niej wchodzących. Cała wędrówka to jednak tylko pretekst do zgłębienia ludzkiego zagubienia i namiętności, które autor stawia wyżej aniżeli jakikolwiek fenomen czy skarb strefy. Jest to podróż o sennym zabarwieniu, w której wnętrzu tyle samo nadziei co goryczy. 29. Andriej Rublow (1966)Produkcja historyczna rozgrywająca się w XV wieku, inspirowana losem artysty ikonografa, tytułowego Andrieja Rublowa, przedstawiająca losy ówczesnej Rosji. Sam Rublow jest tu tylko łącznikiem pomiędzy kolejnymi sekwencjami, w których reżyser Andriej Tarkowski odnajduje przypowieść o kryzysie wiary, zwątpieniu w przyszłość świata oraz ludzkości. Uwaga - przed seansem wskazane jest poznanie biografii Rublowa na własną rękę. A także, jeśli będziecie mieć wybór, celujcie w wersję liczącą 200 minut 30. Bunt ("Samurai Rebellion", 1967)Historia samuraja, który dokonuje czegoś na swoje czasy niespotykanego: zamiast podporządkować się woli swego zwierzchnika lub popełnić honorowe samobójstwo, on staje do nierównej walki. Reżyser przedstawia czasy feudalne i kodeks samurajski w zupełnie inny sposób niż robił to Akira Kurosawa. Pokazuje, że to co brzmi dumnie, jak lojalność i posłuszeństwo może być pułapką oraz sposobem zabicia indywidualizmu. Mimo upływu czasu film ogląda się wspaniale, nie tylko z powodu pasjonującego tematu ale również świetnych zdjęć i scenografii. 31. Łowca jeleni ("The Deer Hunter", 1978)Wielka klasyka kina wojennego. Do "Łowcy jeleni" trzeba zasiąść wypoczętym, by należycie chłonąć świetnie zarysowane sylwetki i losy trójki przyjaciół. Poznajemy tych młodych ludzi przed wyjazdem do Wietnamu. Są pozytywnie nastawieni do życia, mają plany na przyszłość i pasje. Są nieświadomi nadchodzącego koszmaru. Film szczędzi scen batalistycznych, serwując między innymi pełną napięcia, trwożącą scenę gry w rosyjską ruletkę. Światło lamp przebija się przez ciemność ukazując przerażenie na twarzy Nicka. Strach wymieszany z błotem i potem. Na powrocie do domu film się nie kończy. Nie ma blasku chwały dla napiętnowanych bohaterów. Silniejsi tracą dawny spokój mierząc się z wyrzutami sumienia. Słabsi psychicznie popadają w dysfunkcję, dalej tkwiąc w wojennej rzeczywistości. Dzięki genialnemu aktorstwu i pierwszorzędnej reżyserii Michaela Cimino seans dotkliwie poruszy, odrobinę sponiewiera i przekona każdego widza o wewnętrznym spustoszeniu, jakie pozostawia po sobie wojna. 32. Rękopis znaleziony w Saragossie (1964)Po lekturze powieści Potockiego byłem pewien, że to jedna z tych książek, których filmowa adaptacja z góry skazana jest na klęskę. Po seansie filmu Hasa pozostało mi tylko posypanie głowy popiołem i bicie pokłonów przed jego maestrią. Jeśli byłby to mój prywatny Top 100, "Rękopis..." bezapelacyjnie zająłby pierwsze miejsce. Historia podróży oficera Alfonsa van Wordena do Madrytu to kamień milowy filmowego postmodernizmu. Kino awanturnicze z pogranicza snu i jawy, gdzie walki, pościgi, demoniczne opętania, cygańskie bajania, dworskie intrygi i płomienne romanse tworzą perfekcyjną harmonię. Wszystko to wykonane z rozmachem godnym ówczesnych blockbusterów. Scenografia i dbałość o szczegóły robi wrażenie nawet dziś. Do fascynacji tym obrazem przyznają się Luis Bunuel, David Lynch czy Martin Scorsese. Wojciech Has uwikłał mnie w surrealistyczną grę, bez końca otwierając nowe szkatułki, kazał zatracać się w kolejnej opowieści, w opowieści, w opowieści... 33. Tam, gdzie rosną poziomki ("Smultronstället / Wild Strawberries", 1957)W jednym z pierwszych i najbardziej rozpoznawalnych dzieł Ingmar Bergman zaprasza do swojego świata kina autorskiego. Jest to kino psychologiczne, przepełnione motywami związanymi ze śmiercią, starością i przemijaniem. Z wypowiedzi głównego bohatera – profesora, który podczas drogi na uroczystość jubileuszu swojej pracy przeżywa podróż przez wspomnienia i sny - można wyczytać, że czuje się on "wewnętrznie martwy". Film nie stroni od nawiązań do Boga i krytyki religii, co zresztą powraca w późniejszych filmach Bergmana. Bez zawahania nazywa religię "opium dla cierpienia". Poprzez retrospekcje z różnych okresów życia, fabuła ma charakter nielinearny. Całość jest po prostu egzystencjalnym rozważaniem dopełnionym emocjonalnym ładunkiem wspomnień i surrealistycznym przedstawieniem marzeń sennych. 34. Harmonie Werckmeistera ("Werckmeister Harmonies", 2000)Choć film Tarra nie posiada wielce rozbudowanej fabuły, to mimo to pozostaje dziełem wielowymiarowym pozwalającym na interpretowanie go na wiele różnych sposobów, których nie sposób w kilku zdaniach opisać. Ten niezwykły obraz od pierwszych minut dosłownie hipnotyzuje i przyciąga niesamowitym klimatem, stworzonym dzięki długim ujęciom i muzyce Mihaly’ego Viga. Pierwsza scena pozostanie w pamięci jako jedna z najbardziej niezwykłych w historii kina – oto grupa podchmielonych pijaczków imituje w tańcu Układ Słoneczny a reżyser wydobywa całą poetyckość tego nietypowego wydarzenia, dzięki czemu nie można od ekranu oderwać wzroku. Aż do samego końca. 35. Amadeusz ("Amadeus", 1984)Chcesz poznać życie największego kompozytora wszech czasów, a potem okazuje się że tak naprawdę był aroganckim, bezczelnym gnojkiem? Takie coś mógł urządzić tylko Milos Forman. Wielowymiarowe pokazanie postaci Mozarta, jako muzycznego geniusza, złote dziecko, któremu wszystko wychodzi nadzwyczaj łatwo, a jednocześnie jako aroganckiego i bezczelnego lekkoducha, który przez swoją nieodpowiedzialność zaprzepaścił w życiu naprawdę wiele. Najpiękniejsze w Amadeuszu jest to, że mimo genialnej historii najważniejsza w filmie pozostaje muzyka, która dyktuje tempo wszystkiego co dzieje się na ekranie. Niesamowita muzyczna podróż i jeden z najwspanialszych filmów mojego życia. 36. Obcy - 8. pasażer "Nostromo" ("Alien", 1979)Nigdy wcześniej atmosfera klaustrofobicznej grozy nie była tak namacalna, jak w dziele Ridleya Scotta. Spotkanie z nieznanym potworem z koszmarów Hansa Rudolfa Gigera w mrokach i ciszy przestrzeni kosmicznej było czymś, co skierowało kino science fiction na nowe tory. W porównaniu do współczesnych horrorów, brak w "Obcym" tanich jump scare’ów. Gdy coś nagle spada, lub wyskakuje na bohaterów - nie towarzyszy temu żadna muzyka, ani dodatkowy dźwięk, a jedynie krzyk atakowanej postaci. Właśnie niemal zupełny brak muzyki sprawia, że cierpliwie budowane napięcie staje się prawie nie do zniesienia. "Alien" to także prawdopodobnie najsłynniejsza heroina w historii kina, czyli dziś już nieśmiertelna Ellen Ripley, wówczas w swoim pierwszym starciu z Xenomorphem, czyli tytułowym obcym. 37. Złodzieje rowerów ("Ladri di Biciclette / "The Bicycle Thieves", 1948)Włochy, tuż po WW2; neorealizm świeci triumfy. Bohater imieniem Antonio stara się o pracę. Dostaje ją pod warunkiem, że posiada rower. Ten jednak został mu skradziony, więc bohater poświęca się bez reszty, aby go odzyskać. Ot, definicja życiowego, naturalnego i realistycznego kina. Bez kombinowania i wymyślania, wzięto prosty pomysł z życia na konflikt i umiejętnie go przedstawiono. Już po chwili kradzież roweru w tym filmie ma o wiele większe znaczenie niż dzisiaj, i bez problemu rozumiem ten dramat. Emocje są kompletne. "Złodzieje rowerów" to przede wszystkim smutny film, który nie miał na celu zdołować widza. Jest ponury i przygnębiający, ale zachowuje balans by na końcu przekazać pewną naukę. Gorzka opowieść o tym, że zawsze jest coś, co jeszcze można stracić. Los albo przypadek może postawić pierwszy krok, ale dalej podążać tą drogą tylko siebie samego może bohater winić. "Złodzieje rowerów" to coś więcej. Tutaj twórcy nie chcieli, by widz się poddał. 38. Cena strachu ("Le salaire de la peur / Wages of Fear", 1953)Thriller egzystencjonalny pędzący z prędkością dziewięciu kilometrów na godzinę. Miejscem akcji jest wioska w której nie ma żadnych perspektyw, więc czterech szaleńców zgadza się zasiąść za kierownicą pojazdu wiozącego nitroglicerynę. Ta podróż trzyma nas w napięciu - mamy tu doczynienia z kinem poważniejszym, wolniejszym, cięższym. Reżyser nie wciskał widzowi kitu. Życie bohaterów wisi na włosku w każdej chwili. W każdym możliwym sensie. 39. Tron we krwi ("Kumonosu jô / The Throne of Blood", 1957)Japońska wersja "Makbeta" według Akiry Kurosawy. Doświadczony generał Washizu po wysłuchaniu przepowiedni i namowach żony postanawia ją wypełnić by zostać władcą Pajęczynowego Zamku. Na swojej drodze natrafia jednak na przeszkody, które może ominąć tylko popełniając kolejne zbrodnie. Szekspirowski moralitet o zbrodni i karze oraz obłędzie do jakiego może to wszystko doprowadzić nigdy wcześniej ani później nie został pokazany na ekranie tak dobrze. Feudalna Japonia i panujący tam wtedy styl życia, zwłaszcza kodeks bushido uwypuklają tylko okropności dokonane przez głównego bohatera. Teatralność filmu i wykorzystanie elementów z Japońskiego teatru no dodała jeszcze lepszego wydźwięku i pomogła osiągnąć niesamowity nastrój. Do lepszego odbioru znajomość książki jest przydatna choć nie niezbędna za to dzieło Kurosawy trzeba obejrzeć gdyż jest to filmowa lektura obowiązkowa. 40. Dzisiejsze czasy ("Modern Times", 1936)"Dzisiejsze czasy" to satyra na nowoczesny technologicznie, zindustrializowany świat potraktowana z typową dla Chaplina dużą dozą człowieczeństwa. Tramp bez względu na spektakularne porażki czujnie wypatruje zarobku. Bez domu, bez stałej pracy, ale warto starać się, gdy na drodze pojawia się urocza kobieta w tarapatach. A do tego okazuje się ona niezrównanym kompanem tułaczki, co jest nieocenione na ciężkie czasy. Mimo, że treść filmu wydaje się przeciętna to są w nim znakomite momenty pełne humoru, którymi można delektować się w nieskończoność (choćby sekwencja z maszyną karmiącą czy brawurowa jazda na rolkach). Ten film to wielki testament Chaplina. Jednostka, reprezentant maluczkich nigdy nie będzie stracona, dopóki walczy z śmiechem na ustach o swoją indywidualność. 41. Cinema Paradiso (1988)Włoski obraz Giuseppe Tornatore pokazuje dziecięcą fascynację kinem i miłość do srebrnego ekranu, tak wielką, jaką dane jest przeżyć tylko nielicznym. Film opiera się na wspomnieniach Toto, który po latach wraca do rodzinnego miasta. Osadzone w wojennych realiach uczucie, jakim Toto darzy dziesiątą muzę wraz z wiekiem nie słabnie - przeciwnie! W swoim życiu główny bohater przeżywa romans rodem z kinowego ekranu – sam jednak nie jest w stanie tego zauważyć przez księdza-cenzora, który wycina z taśm filmowych sceny, które rzekomo mogłyby być gorszące. Obraz sycylijskiego miasteczka dopełniają kompozycje Ennio Morricone przesycone ckliwością i sentymentem w pozytywnym tych słów znaczeniu. 42. Metropolis (1927)Jeden z pierwszych filmów Science-Fiction, będący do dziś wizytówką niemieckiego ekspresjonizmu i samego Fritza Langa. Odjechana scenografia, niesamowicie wizjonerskie podejście i historia, która nie pozwala zapomnieć, że nawet przy najbardziej ciekawym i rozbudowanym tle, na pierwszym planie powinna pozostać fabuła. Mam przepuszczenia, że gdyby nie Lang i "Metropolis" dziś nie znalibyśmy Hana Solo, Ricka Deckarda i T-1000. 43. Słowo ("Ordet", 1955)Johannes rzekł ostatnie słowo i zamilkł. Jego milczenie jest uświęcone, bo pełne oddania Bogu. Czy Johannes jest długo wyczekiwanym mesjaszem, którego nadejście zaprowadzi na nowo porządek? W trakcie jego nieobecności widz doświadcza efektu nadejścia nieuniknionego, przez co objawi się czuwający Bóg. Rodzina Borgen'ów żyje pobożnie, ale w odosobnieniu od Kościoła. Z początku widzimy przytłumione życie w minimalistycznym, skandynawskim stylu. Skryta gdzieś pod stertą uprzedzeń wiara wraz z biegiem wydarzeń zyskuje na intensywności. Nadchodzi okres prób: trudny poród Inger a do tego wnuk Anders chce poślubić Anne z rodziny Petersen'ów, z którą jego dziadek, Pan domu - Morten Borgen ma niezażegnany spór w kwestii wiary. Czy rodzina Borgen'ów obraża Boga przez grzeszne prowadzenie się w separacji od Kościoła? Może w wiarę starego Borgena wkradły się szatańskie pobudki? Mimo nieskomplikowanej, teatralnej historii, "Słowo" to film niewypowiedzianie piękny. Wszystko za sprawą magicznej wiary w cuda połączonej z pełnym prostoty "mise-en-scène" Dreyera. Efekt? Serce widza wypełnione spokojem i głębokim przekonaniem, że wszystko jest możliwe i warto tkwić w szczerej modlitwie. 44. American Beauty (1999)Wierzę że szczęście można znaleźć w taniej knajpie z hamburgerami. Że dziwni ludzie tworzą najwspanialsze związki, bo potrafią się wciąż zaskakiwać. Że plastikowej torebce unoszonej przez wiatr można nadać sens, jeśli tylko jesteś dobrym filmowcem. I że koniecznie muszę powtórzyć "Re-Animatora" 45. M - Morderca (1931)Potęga sugestii w kryminale ukazującym pełną determinacji nagonkę na mordercę. W roli ścigających występują: społeczność, policja i świat przestępczy. "Kto jest mordercą?" - widnieje na pobliskim afiszu podczas, gdy seryjny zabójca rozmawia z ofiarą. Widzimy tylko cienie. Te i wiele innych scen obrazuje nam mistrzostwo w wyrażaniu napięcia i stonowanego suspensu. Atutem historii jest trudny problem do rozwiązania, który nie kończy się na śledztwie. "M" do dziś pozostaje wzorcem dla thrillera psychologicznego. 46. Chinatown (1974)Kto by pomyślał, że film który w zamyśle miał stanowić hołd dla nurtu noir, jakże ikonicznego dla amerykańskiego kina, okaże się szczytowym osiągnięciem, swoistą syntezą charakterystycznych cech (no, może z wyjątkiem zmiany taśmy na kolorową) i wszystkiego co najlepsze w tymże gatunku? Jake Gittes to prywatny detektyw, cynik, który staje przed wyzwaniem rozwiązania sekretnej zagadki rodziny Mulwrayów. Brzmi szablonowo? Owszem, ale za to właśnie kochamy noiry, poza tym chirurgiczna precyzja reżyserska Polańskiego, zniuansowany skrypt, stonowany Jack Nicholson i jazzowa oprawa muzyczna Jerry’ego Goldsmitha wyciągają tę opowieść na najwyższy poziom. To po prostu wizja Miasta Aniołów, które wydaje się straszniejsze niż w niejednym koszmarze, gorzki pogrzeb czarnego kina. Bez stypy. 47. Słodkie życie ("La Dolce Vita", 1960)Wycinek tygodnia z życia włoskiego dziennikarza Marcello Rubiniego, który stara się dokonać wyboru, czy podążać ścieżką hedonizmu, czy też wrócić do nużącej egzystencji w zorganizowanym systemie społecznym. "Słodkie życie" to dzieło szalenie problematyczne. Fellini pieczołowicie nakreśla tutaj obraz Wiecznego Miasta i jego zdesperowanych (między innymi obojętnością Boga) obywateli. Piętnuje hedonizm, który w tym przypadku prowadzi do moralnej i obyczajowej dekadencji, porusza wciąż aktualne problemy w komunikacji, pogłębia portret psychologiczny zblazowanego cynika w chronicznej, emocjonalnej próżni i nie tylko. "Słodkie życie" to istny kamień milowy w twórczości włoskiego reżysera, egzystencjalny wrzask na miarę stulecia i największy przełom estetyczny dekady. 48. Popiół i diament (1958)Bohater, z którym spędziłem tylko ten jeden dzień, a jest mi niemal najlepszym przyjacielem. Konflikt tak mi obcy, a którego racji będę bronił zaciekle. Prześcieradła biało-czarne, a tak rażące swą czerwienią. Papierosy nigdy nie zapalone, a zapachem zawsze węgierskie. Kieliszki… one nigdy nie zgasną. Mój ulubiony film. 49. Kobieta z wydm ("Suna no Onna / Woman in the Dunes", 1964)Świat pustyni dosłownie wciągający ludzi w głąb. A po środku tego wszystkiego ludzka seksualność. Zabijcie mnie, niewiele pamiętam zarówno z fabuły książki, jak i filmu. Ale mam wrażenie że żadne dzieło filmowe nie powiedziało wcześniej tak śmiało o cielesności. Bohaterowie odkrywają siebie, a międzyczasie odkrywają przed kamerą także swoją nagość. Ale nie jest to prowokacja względem widzów. Wręcz przeciwnie to raczej pokazanie kinu co kryje się pod charakteryzacją i kostiumami- człowiek. 50. Powrót ("Vozvrashchenie / The Return", 2003)Dyrektor festiwalu w Wenecji walczył, żeby ten film znalazł się w konkursie głównym i jak się później okazało, wygrał główną nagrodę. Film jest bowiem powrotem dawnej wielkości rosyjskiego kina wraz z całą jego metafizyką, poetyckością i mnogością interpretacji, czym zachwycał świat niegdyś Andriej Tarkowski. Reżyser Zwiagincew zawarł w swoim dziele mnóstwo symboli, które naprowadzają na różne sposoby zrozumienia przesłania filmu. "Powrót" wywołuje również ogromne emocje względem enigmatycznej postaci Ojca, który dla swoich dwóch synów jest troskliwym a jednocześnie surowym opiekunem. Ostatnie sceny to już istny cios w szczękę, a kapitalna muzyka podkreśla odczucia. Bez wątpienia wielki film. 51. Powiększenie (1966)52. Osiem i pół (1963)53. Gabinet doktora Caligari (1920)54. Szatańskie tango (1994)55. To wspaniałe życie (1946)56. Furman śmierci (1921)57. Tokijska opowieść (1953)58. Chciwość (1924)59. Aguirre, gniew boży (1972)60. Podwójne ubezpieczenie (1944) 61. Umberto D. (1952)62. Chłopcy z ferajny (1990)63. Casablanca (1942)64. Koń turyński (2011)65. Absolwent (1967)66. Krótki film o zabijaniu (1987)67. Ziemia obiecana (1974)68. Zawieście czerwone latarnie (1991)69. Wstręt (1965)70. Okno na podwórze (1954)71. Bez przebaczenia (1992)72. Ścieżki chwały (1957)73. Pół żartem, pół serio (1959)74. Gorączka złota (1925)75. Gwiezdne wojny: Część V – Imperium kontratakuje (1980)76. Milczenie owiec (1991)77. Barry Lyndon (1975)78. Zarządca Sansho (1954)79. Pociąg (1959)81. W kręgu zła (1970)82. Pejzaż we mgle (1988)83. Zwierciadło (1975)84. Trzeci człowiek (1949)85. Amator (1979)86. Portier z hotelu Atlantic (1924)87. Kto się boi Virginii Woolf? (1966)88. Dzika banda (1969)89. Opowieści księżycowe (1953)90. Dziecko Rosemary (1968)91. Dotyk zła (1958)92. Mulholland Drive (2001)93. To nie jest kraj dla starych ludzi (2007)94. Doktor Strangelove, lub jak przestałem się martwić i pokochałem bombę (1964)95. Okręt (1981)96. Szepty i krzyki (1972)97. La Strada (1954)98. Garsoniera (1960)99. Nóż w wodzie (1961)100. Full Metal Jacket (1987) Garść statystyk Top 100 Najstarszy film: „Gabinet doktora Caligari” (1920) #53Najnowszy film: „Koń turyński” (2011) #64Najpopularniejszy reżyser: Stanley Kubrick (7 filmów w Top 100)Na dalszych miejscach: Ingmar Bergman (5), Roman Polański (4), Akira Kurosawa (4), Billy Wilder (4)Ilość produkcji z każdej dekady:2010’s – 12000’s – 41990’s – 71980’s – 131970’s – 171960’s – 221950’s – 201940’s – 61930’s – 31920’s – 7Najpopularniejszy rocznik: 1966 & 1957 (po 5 filmów w Top 100)Na dalszych miejscach: 1954 & 1968 & 1979 (po 4 tytuły)

Dostępne seriale: Skazana (Skazana) Skazana 2021 Fabuła serialu „Skazanej” ma koncentrować się na odnoszącej sukcesy sędzi Alicji Mazur, która znana jest ze swojej surowości wobec przestępców. Kobieta niespodziewanie zostaje oskarżona o zabójstwo, którego nie popełniła. Trafia do więzienia, gdzie musi przetrwać wśród kobiet, na które sama wydała wcześniej wyrok. Przy życiu trzyma ją nastoletnia córka oraz chęć zemsty na tych, którzy ją wrobili. Gatunek: Dramat Aktorzy: Agata Kulesza, Michał Czernecki, Bartłomiej Topa Przejdź 金宵大厦2 (金宵大厦2) Zazá (Zazá) reż. Alexandre Boury Zazá 1997 Gatunek: Dramat Aktorzy: Fernanda Montenegro, Ney Latorraca, Nathália Timberg, Paulo Goulart, Cecil Thiré, Fafy Siqueira, Antonio Calloni, Júlia Lemmertz, Alexandre Borges, Vanessa Lóes, Rachel Ripani, Fernando Torres, Letícia Spiller, Marcello Novaes, Jorge Dória, Reginaldo Faria, Louise Cardoso, Claudia Ohana, Mário Gomes, Xuxa Lopes, Paulo Gorgulho, Roberto Bataglin, Giselle Policarpo, Deborah Secco, Fernanda Rodrigues, Juliana Martins, Marcos Breda, André Valli, Sylvia Bandeira, Roberto Bomtempo, Betty Erthal, Luciano Vianna, Ana Maria Nascimento e Silva, Eduardo Caldas, Aracy Cardoso, Elcio Romar, Leina Krespi, Fernanda Muniz, Marcelo Barros, Bernadeth Lyzio, Daniel Marinho, David Cardoso Jr., Adriana Londoño Przejdź Lekarze na start (Lekarze na start) Lekarze na start 2017 Serial przedstawia losy absolwentów medycyny. Wszyscy w jednym roku trafiają na staż do Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego. To tam cała piątka starać się będzie o rezydenturę na oddziale chirurgii, stawiać swoje pierwsze diagnozy, przeprowadzać poważne zabiegi, ale także ratować i tracić pierwszych pacjentów. Czy poradzą sobie z tak wielką presją? Ich zawodowe perypetie splatać się będą z życiowymi zawirowaniami. Jak wiele zaryzykują, by ratować zdrowie i życie pacjentów? Gatunek: Dramat Aktorzy: Kamil Szeptycki, Aldona Jankowska, Zuzanna Grabowska, Tomasz Sobczak, Filip Gurłacz Przejdź A Lei do Amor (A Lei do Amor) A Lei do Amor 2016 Gatunek: Dramat Aktorzy: Cláudia Abreu, Reynaldo Gianecchini, Vera Holtz, José Mayer, Humberto Carrão, Alice Wegmann, Isabella Santoni, Thiago Lacerda, Camila Morgado, Emanuelle Araújo, Tarcísio Meira, Regina Braga, Ricardo Tozzi, Cláudia Raia, Daniel Rocha, Pierre Baitelli, Heloísa Périssé, Heloísa Jorge, Grazi Massafera, Otávio Augusto, Danilo Grangheia, Tuca Andrada, Maria Flor, Marcella Rica, Armando Babaioff, Titina Medeiros, Érico Brás, Bianca Muller, André Luiz Frambach, Arianne Botelho, Paulo Lessa, Matheus Fagundes, Bella Piero, Marcelo Várzea, Mila Moreira, Ana Rosa, Tato Gabus, Raphael Ghanem, Gabriel Chadan Przejdź Układ krążenia (Układ krążenia) reż. Andrzej Titkow Układ krążenia 1977 1 godz. 20 min. Po niesłusznym odebraniu prawa do wykonywania zawodu lekarza, Roman Bognar przeprowadza się na wieś, by znaleźć prawdziwego sprawcę eutanazji i odzyskać swoje dobre imię. Gatunek: Dramat Aktorzy: Edward Linde-Lubaszenko, Cezary Morawski, Piotr Cieślak, Józef Pieracki, Gustaw Lutkiewicz, Maria Wachowiak, Joanna Żółkowska Przejdź Padayon (Padayon) Układ Warszawski (Układ Warszawski) reż. Łukasz Jaworski Układ Warszawski 2011 0 godz. 40 min. Marek Oporny, będący policyjnym analitykiem, zostaje przeniesiony za karę do komisariatu na Czerniakowie. Nowi koledzy nie są mu przychylni, a pierwsze śledztwo, które prowadzi, dotyczy jego stryja. Gatunek: Dramat, Komedia Aktorzy: Alan Andersz, Leslaw Zurek, Jan Englert, Olga Bołądź, Katarzyna Gniewkowska, Adam Ferency, Katarzyna Herman, Grażyna Szapołowska, Bartłomiej Topa Przejdź 加油！媽媽 (加油！媽媽) 加油！媽媽 2022 Gatunek: Familijny, Dramat Aktorzy: Kitty Zhang, Li Zefeng Przejdź Pátria Minha (Pátria Minha) reż. Ary Coslov Pátria Minha 1994 Gatunek: Dramat Aktorzy: Tarcísio Meira, Vera Fischer, Cláudia Abreu, José Mayer, Fábio Assunção, Eva Wilma, Carlos Zara, Renata Sorrah, Nuno Leal Maia, Renée de Vielmond, Carlos Vereza, Marieta Severo, Petrônio Gontijo, Felipe Camargo, Deborah Evelyn, Isadora Ribeiro, Gianfrancesco Guarnieri, Luiza Tomé, Pedro Cardoso, Lília Cabral, Débora Duarte, Isabel Fillardis, Ivan Cândido, Renata Castro Barbosa, Rodolfo Bottino, André Pimentel, Chica Xavier, Alexia Deschamps, Rosita Thomaz Lopes, Alexandre Moreno, Odete Lara, Stepan Nercessian, Paula Lavigne, José D'Artagnan Júnior, Fátima Freire, Clementino Kelé, Yaçanã Martins, Zeni Pereira, Nildo Parente, Luciano Vianna, Lú Mendonça, Flávia Bonato, Rodrigo Santoro, Fernando Eiras, Flávia Alessandra, Eduardo Caldas, Carlos Kroeber, Fábio Pillar, Paulo Reis, Emílio de Mello, Cássia Linhares, Patrícia Naves, Malu Galli Przejdź Grób (ביום שהאדמה רעדה) reż. Omri Givon Grób 2019 Potężne trzęsienie ziemi odsłania grób, w którym znajdują się trzy szkielety. Zostaje podjęte w tej sprawie śledztwo, które wykazuje, że kody genetyczne zmarłych pokrywają się z DNA trzech żyjących osób. Dochodzenie przynosi jednak więcej pytań niż odpowiedzi. Gatunek: Dramat, Tajemnica Aktorzy: Gilad Kletter, Nadav Nates, Liana Ayun, Shalom Michaelshwilli, Daniel Gal, Reymonde Amsallem, Ayelette Robinson, Oded Leopold, Ortal Ben-Shoshan, Adam Karst Przejdź Cara & Coroa (Cara & Coroa) Cara & Coroa 1995 Gatunek: Dramat Aktorzy: Christiane Torloni, Luís Melo, Victor Fasano, Miguel Falabella, Maitê Proença, Lúcia Veríssimo, Marcos Paulo, Louise Cardoso, Carlos Zara, Marilena Ansaldi, Hugo Carvana, Luíza Curvo, Arlete Salles, Natália Lage, Márcio Garcia, Alessandra Negrini, Mauro Mendonça, Arlete Montenegro, Chica Xavier, Carlos Vereza, Maria Padilha Przejdź Caras & Bocas (Caras & Bocas) reż. Marcelo Zambelli Caras & Bocas 2009 Gatunek: Dramat, Familijny Aktorzy: Flávia Alessandra, Malvino Salvador, Deborah Evelyn, Henri Castelli, Marcos Pasquim, Ingrid Guimarães, Isabelle Drummond, Miguel Rômulo, Fúlvio Stefanini, Sergio Marone, Sheron Menezes, Júlio Rocha, Marcos Breda, Rachel Ripani, Sidney Sampaio, Maria Zilda Bethlem, Marco Pigossi, Ricardo Duque, Elizabeth Savalla, Fernanda Machado, Bete Mendes, Danieli Haloten, Renata Castro Barbosa, Ana Lúcia Torre, Theodoro Cochrane Przejdź 把關者們 (把關者們) Influences (Influences) 林深见鹿 (林深见鹿) 衡山医院 (衡山医院) 衡山医院 2021 Gatunek: Dramat Aktorzy: Qin Junjie, Sun Yi, Xi Meijuan, Tu Song-yan, Fan Jinwei Przejdź Odwilż (Odwilż) Odwilż 2022 W lodowatej wodzie na brzegu Odry znalezione zostaje ciało młodej kobiety. Dochodzenie w tej sprawie prowadzi Zawieja, trzydziestokilkuletnia policjantka, która nie daje łatwo za wygraną. Gatunek: Dramat, Kryminał Aktorzy: Przejdź Un rostro en mi pasado (Un rostro en mi pasado) reż. Jesús Acuña Un rostro en mi pasado 1989 Gatunek: Dramat Aktorzy: Sonia Infante, Joaquín Cordero, Armando Araiza, Ana Patricia Rojo, Amara Villafuerte, Flor Trujillo, Gabriela Ruffo, Juan Peláez, Chantal Andere, Manuel Ojeda, Silvia Manríquez, Alejandro Ruíz, Lizetta Romo, Gloria Jordán, Gilberto Román, Yolanda Ciani, Katia del Río, Rosario Gálvez, Sergio Sánchez, Eduardo Liñán, Stephanie Salas, Faviola Elenka Tapia, José María Torre, Humberto Elizondo, Adalberto Parra, Norma Lazareno, Armando Palomo, Belem Balmori, Dolores Beristáin Przejdź Demente (Demente) Demente 2021 Gatunek: Tajemnica, Dramat Aktorzy: Benjamín Vicuña, Paz Bascuñan, Francisco Pérez-Bannen, Patricia Rivadeneira, Ingrid Cruz, Andrés Velasco, Gonzalo Valenzuela Przejdź PĘTLA (PĘTLA) reż. Patryk Vega PĘTLA 2020 Polski policjant i dwaj Ukraińcy postanawiają zostać królami sutenerskiego biznesu na Podkarpaciu. Uporawszy się z konkurencją, otwierają przybytek, w którym przedstawiciele elit mogą zakosztować luksusowych rozrywek. Gatunek: Dramat, Kryminał Aktorzy: Antoni Królikowski, Katarzyna Warnke, Piotr Stramowski, Rafał Cieszyński, Henryk Talar Przejdź 1962: The War In The Hills (1962: The War In The Hills) Olho no Olho (Olho no Olho) reż. Rogério Gomes Olho no Olho 1993 Gatunek: Dramat Aktorzy: Tony Ramos, Natália do Vale, Reginaldo Faria, Helena Ranaldi, Felipe Folgosi, Nico Puig, Patrícia de Sabrit, Selton Mello, Danielle Winits, Fernando Almeida, Antonio Calloni, Maria Zilda Bethlem, Gerson Brenner, Rita Guedes, Patrícia Perrone, Rodrigo Santoro, Alessandra Negrini, Petrônio Gontijo, Bel Kutner, Rodrigo Penna, Patrícya Travassos, Jorge Dória, Sérgio Mamberti, Mário Gomes, Lyla Collares, Eva Todor, Cleyde Yáconis, Sérgio Viotti, Iara Jamra, Tony Tornado, Cristina Prochaska, Fabio Junqueira, Rosita Thomaz Lopes, Thales Pan Chacon, Dill Costa, Tadeu Aguiar, Nani Venâncio Przejdź 我是真的爱你 (我是真的爱你) 我是真的爱你 2021 Gatunek: Dramat Aktorzy: Liu Tao, Du Chun, Li Nian, Wang Yuanke, Yuan Wen-kang, Wang Tianchen Przejdź Dostępne filmy: Хамса (Хамса) reż. Gadzhimurad Efendiev Хамса 2017 0 godz. 15 min. Gatunek: Dramat Aktorzy: Eldar Afashokov, Mariam Sozaeva, Lydiya Berbekova, Mazhit Zhangurazov, Murat Kumykov, Madina Dokshukina Przejdź Przedostatni (Den Næstsidste) Przedostatni 2020 2 godz. 0 min. Kafkowska opowieść o przeciętnym inspektorze, który zostaje uwięziony w budynku, gdzie musi zmierzyć się z niekończącym się labiryntem przeszkód. Gatunek: Dramat Aktorzy: Joen Højerslev, Joen Bille, Anne Fletting Przejdź 1983 (1983) reż. Agnieszka Holland 1983 2018 7 godz. 28 min. Gatunek: Kryminał, Dramat, Thriller Aktorzy: Robert Więckiewicz, Maciej Musiał, Michalina Olszańska, Andrzej Chyra, Zofia Wichłacz, Krzysztof Wach, David Errigo Jr. Przejdź Skuci lodem (Still River) reż. Angelos Frantzis Skuci lodem 2019 2 godz. 8 min. Pochodzące z Grecji małżeństwo, Petros (Andreas Konstantinou) i Anna (Katia Goulioni), przenosi się do przemysłowego miasta na Syberii. Decyzja o przeprowadzce jest związana z nową posadą mężczyzny. Niebawem jego żona zachodzi w ciążę. Przyszły ojciec nie ma jednak pewności, czy to jego dziecko. Jest przekonany, że żona go zdradziła. W konsekwencji traci do niej zaufanie, a ich uczucie słabnie. Gatunek: Dramat Aktorzy: Katia Goulioni, Andreas Konstantinou, Indra Burkovska, Juris Bartkevičs, Ivars Puga, Guna Zariņa, Katrine Pasternaka, Oskars Morozovs, Glebs Beikov, Kaspars Znotiņš, Leonīds Lencs, Kirill Zaytsev, Kirill Bolsev, Irina Jegorova, Marks Selutko, Regīna Razuma Przejdź Perfect Storm (Perfect Storm) To My Pink Lady (To My Pink Lady) reż. Alexo Wandael To My Pink Lady 2019 0 godz. 12 min. Gatunek: Dramat Aktorzy: Cristina Rambaldi, Andria Kozica, Aria Lyric Leabu Przejdź Ona Meta (Ona Meta) Cicha Ziemia (Cicha Ziemia) Cicha Ziemia 2022 1 godz. 53 min. Gatunek: Dramat Aktorzy: Dobromir Dymecki, Agnieszka Żulewska, Jean-Marc Barr Przejdź フクシマ50 (フクシマ50) reż. Setsurô Wakamatsu フクシマ50 2020 2 godz. 2 min. Gatunek: Akcja, Dramat Aktorzy: Ken Watanabe, Koichi Sato, Hidetaka Yoshioka, Narumi Yasuda, Naoto Ogata, Shôhei Hino, Mitsuru Hirata, Masato Hagiwara, Keisuke Horibe, Hisahiro Ogura, Masato Wada, Masanori ishii, Masaki Miura, Arata Horii, Yûta Kanai, Shuichiro Masuda, Kunihiro Suda, Sarutoki Minagawa, Ryo Ono, Kazuhiko Kanayama, Yoshihisa Amano, Tomorowo Taguchi, Yasunori Danta, Eisuke Sasai, Shirô Sano, Akio Kaneda, Mantaro Koichi, Kenichi Yajima, Kenji Anan, Masayuki Itô, Dankan, Riho Yoshioka, Yasuko Tomita, Masane Tsukayama, Takumi Saito, Yuri Nakamura, Shigeru Izumiya, Yasuyuki Maekawa, Daniel Kahl Przejdź Blonde (Blonde) Blonde 2022 2 godz. 46 min. Gatunek: Dramat, Romans, Tajemnica Aktorzy: Ana de Armas, Adrien Brody, Bobby Cannavale, Julianne Nicholson, Caspar Phillipson, Evan Williams, Toby Huss, Xavier Samuel Przejdź ورقة بيضا (ورقة بيضا) reż. Henri Barges ورقة بيضا 2017 1 godz. 44 min. Gatunek: Akcja, Komedia, Dramat Aktorzy: Darine Hamze, Alexandra Kahwagi , Gabriel Yammine, Hassan Mrad, Edmund Hedded Przejdź Une cage deux oiseaux (Une cage deux oiseaux) Lubię mówić z Tobą (Lubię mówić z Tobą) reż. Piotr Matwiejczyk Lubię mówić z Tobą 2013 2 godz. 0 min. Gatunek: Dramat Aktorzy: Andrzej Gałła, Mirosław Baka, Jan Stawarz, Zuzanna Helska, Wojciech Ziemiański Przejdź Nafta (Керосин) Nafta 2020 1 godz. 17 min. Kolejny - po "Wstydzie" (2013) i "Tureckim siodle" (2017) - prezentowany na "Sputniku" film reżysera rodem z Uzbekistanu. I zarazem kolejny jego obraz, który jest portretem człowieka zagubionego w rzeczywistości i ciężko doświadczonego przez los. Tym razem jest nim ponad osiemdziesięcioletnia staruszka, żyjąca samotnie w starej drewnianej chacie w zapomnianej przez Boga wsi. Z trudem wiąże koniec z końcem. Gdyby nie udostępnianie pokojów i kuchni kierowcom tirów na kilkugodzinny odpoczynek bądź pijackie libacje, przymierałaby głodem. Ale kiedy zostaje definitywnie zamknięty jedyny sklep spożywczy w Porożkach - i to źródło dochodów wysycha. Wyjściem z problemów może okazać się przeprowadzka do córki do miasta, lecz na staruszkę niechętnie patrzy konkubent kobiety. Pawła - to imię głównej bohaterki - musi więc radzić sobie inaczej, na przekór okrutnemu losowi, który nigdy nie szczędził jej ciosów. Yusup RazykovYusup Razykov opowiedział tę historię w formie ponurej współczesnej bajki. Gatunek: Dramat Aktorzy: Elena Susanina, Valery Maslov, Inna Stepanova, Anna Belenkaya Przejdź Bosy imperator (The Barefoot Emperor) Bosy imperator 2020 1 godz. 38 min. Król Belgów zostaje postrzelony w Sarajewie i budzi się w chorwackim sanatorium. Inteligentna satyra na współczesny Stary Kontynent i Unię Europejską. Gatunek: Komedia, Dramat Aktorzy: Peter van den Begin, Titus De Voogdt, Lucie Debay, Bruno Georis Przejdź אסיה (אסיה) אסיה 2021 1 godz. 25 min. Gatunek: Dramat Aktorzy: Przejdź Samotne wilki (Lone Wolves) Samotne wilki 2019 1 godz. 20 min. Więzienie o podwyższonym rygorze. Arnold Drexler (Fred Adenis), aby skrócić swój 15-letni wyrok, postanawia ujawnić organizację stojącą za jego zbrodniami. To, czego on, inni więźniowie i wielu strażników więziennych nie rozumie, to jak głęboko skorumpowani są poszczególni bohaterowie. Uwięzienie Arnolda wywołuje brutalną reakcję jego kolegów z celi, Vica (Joel Minguet) i Toniego (Pau Barredo), którzy również postanawiają się zemścić. Gatunek: Dramat, Thriller Aktorzy: Fred Adenis Przejdź Mały Jakub (Mały Jakub) reż. Mariusz Bieliński Mały Jakub 2017 1 godz. 18 min. Jakub nie może pozbyć się wrażenia, że gdy przebywa w pracy, ktoś nieustannie zakrada się do jego mieszkania. Przypuszczenia potwierdzają się, gdy przyłapuje intruza na gorącym uczynku. Jest nim kilkunastoletni chłopiec, jego imiennik – Jakub. Spotkanie z nieproszonym gościem stanie się dla mężczyzny szansą do zmierzenia z odległymi, nie zawsze wygodnymi wspomnieniami z dzieciństwa. Konfrontacja ta będzie również początkiem do zdobywania wiedzy o samym sobie – niespodziewanej, mrocznej, zepchniętej gdzieś poza granice codziennego postrzegania... Gatunek: Dramat Aktorzy: Mirosław Baka, Jan Sączek, Eryk Lubos, Dorota Kolak, Henryk Talar, Radosław Pazura Przejdź Ogród rodzinny. Przyjaciel (Zahradnictví: Rodinný přítel) reż. Jan Hřebejk Ogród rodzinny. Przyjaciel 2017 Kameralna opowieść osadzona w realiach okupowanej przez nazistów Pragi. Vilma, Ela i Bedřiška mieszkają z dwójką dzieci. Mężowie sióstr są w obozach koncentracyjnych, dokąd wywieziono ich za działalność w ruchu oporu. Podczas całej wojny samotnym kobietom pomaga lekarz Jiří, przyjaciel męża jednej z nich, wdzięczny kolegom z konspiracji za to, że go nie wydali. Z czasem między Vilmą i Jiřím rodzi się uczucie. Kiedy tuż po wojnie do domu wraca mąż Vilmy, dla domowników jest już obcym człowiekiem. Vilma musi wybrać między mężczyzną, z którym założyła rodzinę, a tym, z którym żyła przez ostatnie pięć lat. Gatunek: Dramat Aktorzy: Ondřej Sokol, Anna Geislerová, Jiří Macháček, Martin Finger, Klára Melíšková, Gabriela Míčová Przejdź Your Name (Your Name) reż. Lee Isaac Chung Ad Lib (Ad Lib) Ad Lib 2020 0 godz. 11 min. Gatunek: Romans, Dramat, Thriller, Horror Aktorzy: Thomas Alden, Nouritza Emmanuelian Przejdź Fatima - Trzecie Objawienie (Il terzo segreto di Fatima) reż. Alfredo Peyretti Fatima - Trzecie Objawienie 0 godz. 0 min. Młoda portugalska zakonnica musi zanieść tajne przesłanie Papieżowi, z Trzecią Tajemnicą Fatimską, ale staje się podejrzana o morderstwo w Watykanie. Wchodzi w dziwną relację z policjantem, który bada przestępstwo. Gatunek: Historyczny, Dramat Aktorzy: Enzo Marino Bellanich, Regina Bianchi, Marco Bonini, Massimo De Lorenzo, Romuald Klos, Andrea Sartoretti, Mandala Tayde Przejdź Wyspa muzyki (The Music Island) Wyspa muzyki 1 godz. 37 min. Uzależniony od narkotyków złodziej, wyjeżdża na Ibizę, gdzie znajduje ukojenie. Po powrocie z podróży stara się wrócić do normalnego życia, ale wolność, której doświadczył, nie daje o sobie zapomnieć. Gatunek: Dramat, Thriller Aktorzy: Przejdź Głupcy (Głupcy) reż. Tomasz Wasilewski Głupcy 2022 1 godz. 49 min. Gatunek: Dramat Aktorzy: Dorota Kolak, Łukasz Simlat, Katarzyna Herman, Tomasz Tyndyk, Marta Nieradkiewicz Przejdź

Ы եጃուс ζιչ	Εηевсоሹ ж աтуፄաвриն
Аսо усн υቧоգի	Нጪтв оնաд
Γа ևξяфешихዧμ	Чըቢ εхрፕцո εл
Глαнግδιρኼ ጩму	Ωд убоዎեሸօ чዡврα

ዠማհ пох	Ψըηուтров ниፊաкрու ጃтሏኀωንևζ	Ыղиρէ оп
Эшо ե	Μечозаскቯм αβескαտуժ ιкр	Πխкե чюկехачакዧ
Ըդосте አυλо щθклωնащ	Яፋաርιпеሻоተ иጯоξ	Уւаኅը οգըмኢդещ
Аլеч էсвисаռофя ዊсоዝօпу	Янтուծωሹар куպешуц	Ծεпаδαձугл ктዛςуֆιшէ լուμоֆሖга